18 Απρ 2012

Οι πολλαπλές όψεις του λαϊκισμού

Δεν υπάρχουν θεσμοί, παρά μόνο ο κυρίαρχος λαός
                                    Ανδρέας Παπανδρέου


Δύο είναι οι εχθροί της πολιτικής και του πολιτισμού: O λαϊκισμός και ο ελιτισμός
                                         Μάνος Χατζιδάκις


Who is society? There is not such thing! There are  individual men and women and there are families
(Δεν υπάρχει κοινωνία, υπάρχουν μόνο άτομα και οικογένειες)
                                              Μargaret Thatcher


λαϊκισμός: ιδεολογία ή στάση που εκφράζεται κυρίως στην πολιτική και στην τέχνη και που χαρακτηρίζεται από υπερβολική και μη αυθεντική λαϊκότητα: H πολιτική της κυβέρνησης / της αντιπολίτευσης κυριαρχείται από φτηνό λαϊκισμό. O στην τέχνη πήρε τη μορφή της στείρας και συντηρητικής προσκόλλησης στη μεσαιωνική παράδοση. [λόγ. λαϊκ(ός) -ισμός μτφρδ. αγγλ. populism]
Λεξικό της κοινής νεολληνικής, Ιδρ. Τριανταφυλλίδη.


   Εξ αφορμής μιας ρηχής, προεκλογικά φανφαρόνικης και ψηφοθηρικά ιδιοτελούς ανακίνησης του ζητήματος της παράνομης μετανάστευσης αναφέρθηκα στο προηγούμενο σημείωμα μου σε μια εκδοχή του λαϊκισμού που αποκαλώ λαθρο-λαϊκισμό. Αποφάσισα σήμερα να ασχοληθώ κάπως ενδελεχέστερα με τις διαφορετικές εκφάνσεις του λαϊκισμού, ο οποίος κατά την εκτίμηση μου δεν είναι ούτε ένας, ούτε μονοσήμαντος πολιτικά, ούτε στενά πολιτικό ή μηντιακό φαινόμενο, ούτε πάντα εμφανής και προφανής. Ο ανωτέρω παρατεθείς λεξικογραφικός-ετυμολογικός ορισμός είναι εύστοχος και ακριβής, αν και ενδεχομένως όχι πλήρης ως προς την περιγραφή ορισμένων κρίσιμων βασικών χαρακτηριστικών της έννοιας. Θα προσπαθήσω συνοπτικά να παραθέσω κάποια από αυτά.


   Κατά τον Ernesto Laclau (Aργεντίνο κορυφαίο  μελετητή του φαινομένου), «η λαϊκιστική λογική, είτε προέρχεται από τα αριστερά είτε από τα δεξιά, έχει ένα βασικό χαρακτηριστικό: τη διχοτόμηση του κοινωνικού πεδίου ανάμεσα στους «προνομιούχους» και τους «μη προνομιούχους». Ο λαϊκιστής απευθύνεται στους τελευταίους -παρακάμπτοντας το θεσμικό πλαίσιο της κοινωνίας- και ζητάει την υποστήριξη τους, ώστε να ανατραπεί το υπάρχον κατεστημένο». Ως «Λαός» εννοείται το τμήμα εκείνο της κοινωνίας που χαρακτηρίζεται (ή/και αυτοχαρακτηρίζεται) ως μη προνομιούχο, το οποίο κατά τούτο εμφανίζεται ως ενιαίο, αδιαίρετο και αξιωματικά αθώο, άσπιλο και αμόλυντο, ενώ ευθύς εξαρχής οριοθετούνται εχθροί, στους οποίους αποδίδεται, εξίσου αξιωματικά, η ευθύνη της κακοδαιμονίας του λαού ή του έθνους. Καλλιεργείται, υποθάλπεται και κυρίως κολακεύεται ένα είδος λαϊκού ή/και εθνικού ναρκισσισμού και εξιδανίκευσης και ταυτόχρονα προωθείται ένα ιδιότυπο είδος μνησικακίας προς όποιους κάθε φορά εξυπηρετεί να στοχοποιούνται ως εχθροί του λαού ή του έθνους. Αυτή είναι μια βασική αντίφαση του λαϊκισμού: ενώ ρητορεύει στο όνομα του ενός αδιαίρετου υποκειμένου «Λαός-Έθνος», υιοθετεί πάντα διχαστικές λογικές. Ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό είναι η μανιχαϊστική προσέγγιση των κοινωνικών προβλημάτων και της ιστορίας σε μια λογική φωτός-σκότους, άσπρου-μαύρου. Στο βασίλειο του λαϊκισμού δεν έχουν θέση ο σχετικισμός και η αβεβαιότητα, η αμφιβολία, οι αποχρώσεις, τα επιχειρήματα, ο ορθολογισμός. Ο λόγος είναι ισοπεδωτικός, κραυγαλέος και συνθηματολογικός. Τέλος, υπάρχει μία, όχι πάντα ομολογούμενη, αλλά ξεκάθαρη διάθεση υποτίμησης και παράκαμψης των θεσμών (υποτίθεται ότι αποτελούν γραφειοκρατικούς μηχανισμούς νόθευσης της «καθαρής λαϊκής βούλησης») γεγονός που εν τέλει υποθάλπει και δικαιώνει συμπεριφορές ανομίας. Κατά τον Laclau ο λαϊκισμός ιστορικά τείνει να επικρατεί «όταν συσσωρεύεται ένας μεγάλος όγκος κοινωνικών και οικονομικών αιτημάτων, τα οποία δεν μπορούν να ικανοποιηθούν στο πλαίσιο του υφιστάμενου θεσμικού συστήματος». Εμφανίζεται τότε κάποιος «χαρισματικός» λαϊκιστής ηγέτης,  προερχόμενος (ο ίδιος) σχεδόν πάντα από την κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας, ο οποίος απορρίπτει τους μεσάζοντες, που παρεμβάλλονται ανάμεσα στον ηγέτη και τον λαό και αυτοπαρουσιάζεται και επιβάλλεται ως άμεσος εκπρόσωπος του, εκφραστής των συμφερόντων του και όχημα πραγμάτωσης του «πεπρωμένου» του. Λαϊκισμός και σωτηριολογικός μεσσιανισμός βαδίζουν συνήθως χέρι-χέρι. («Με τον Καρατζαφέρη», ας πούμε).

   Διεθνώς περιγράφονται δύο κυρίως εκδοχές του λαϊκισμού: μία αριστερόστροφης ρητορείας περί «λαϊκών δικαιωμάτων» και μια «πατριωτική» εθνο-φυλετική εκδοχή στο δεξιό συνήθως άκρο του πολιτικού φάσματος.

   Ο πρωτοπασοκικός ανδρεοπαπανδρεϊκός λαϊκισμός της μεταπολίτευσης αποτελεί έναν ιδιότυπο συγκερασμό και των δύο εκδοχών. Η εν πολλοίς ενοχική για την, πρακτικά μηδαμινή, αντίσταση της στη δικτατορία, ελληνική κοινωνία παραδόθηκε ανακουφισμένη και ηδονικά αποενοχοποιούμενη στην αριστερίστικη ρητορική του Ανδρέα που μιλούσε για τους «μη προνομιούχους», «τα περήφανα νιάτα», τα «τιμημένα γηρατειά», την ασαφή και γι’αυτό ελκυστική «Αλλαγή» αλλά και και για την «ανεξάρτητη και εθνικά υπερήφανη Ελλάδα» που «ανήκε στους Έλληνες». Εχθροί αναγορεύθηκαν η «Δεξιά», οι «Αμερικανοί», «τα ντόπια και ξένα συμφέροντα». Ο λαός εξαγνίσθηκε, καθαγιάσθηκε και εμφανίσθηκε ως αρχετυπικός φορέας δικαιωμάτων χωρίς υποχρεώσεις, κάτω από την «κοινωνική» ρητορική καλλιεργήθηκε και δικαιώθηκε ιδεολογικά ο πιο ακραίος και επιθετικός δυνατός ατομισμός, η μικρομεσαία θάλασσα έσπασε τα υποτιθέμενα στεγανά του «αστικού κομφορμισμού», η ιεραρχία στο σύνολο των κρατικών δομών λοιδωρήθηκε και καταλύθηκε στο όνομα ενός θολού «δημοκρατικού» εξισωτισμού, η λογική της ήσσονος προσπάθειας και της διάχυσης της ευθύνης επικράτησε σταδιακά παντού, ο νεοπλουτισμός, ο χυδαίος καταναλωτισμός, η αρπαχτή, η ατσιδοσύνη και η νεοελληνική «μαγκιά» έγιναν οι κυρίαρχες κοινωνικές και πολιτισμικές ορίζουσες του μεταπολιτευτικού πλαισίου αναφοράς της ελληνικής κοινωνίας. Έχουν γραφεί χιλιάδες σελίδες για το θέμα και δεν θα επεκταθώ περαιτέρω. Θα μείνω στη διαπίστωση πως ίσως δεν το έχουμε συνειδητοποιήσει, άλλα το ιδεολογικό, κοινωνικοπολιτικό και πολιτισμικό περιβάλλον που περιγράφηκε στις παραπάνω γραμμές, έχει σε μεγάλο βαθμό καθορίσει και εξακολουθεί (ακόμη και σήμερα) να καθορίζει τον τρόπο που αντιλαμβανόμασθε (ως πολίτες, αλλά και ως κοινωνία) την πολιτική, την οικονομία, την εργασία, το διεθνές περιβάλλον και τη θέση της χώρας μας σ’αυτό,... τη ζωή μας εν πολλοίς.

   Η άλλη διαδεδομένη (και όχι μόνο στην Ελλάδα) εκδοχή του λαϊκισμού είναι ο εθνο-φυλετικός, εθνικιστικός λαϊκισμός των ακροδεξιών (συνήθως) πολιτικών σχηματισμών, που φλερτάρει άλλοτε συγκεκαλυμμένα και άλλοτε ανοιχτά με τον ρατσισμό. Ενδυναμώνεται κυρίως (όχι όμως αποκλειστικά) σε περιόδους οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που οδηγούν σε διάρρηξη της εμπιστοσύνης των πολιτών στην καθεστηκυία πολιτική τάξη. Χρησιμοποιεί ρητορική τήρησης των παραδόσεων, δεσμών αίματος, ιστορικών νομοτελειών και πεπρωμένων, συνεχούς (στα όρια της πατριδοκαπηλίας) επίκλησης του πατριωτισμού. Ο λαός-έθνος εμφανίζεται λίγο-πολύ ως περιούσιος λαός και ως εκ τούτου όλοι οι υπόλοιποι τον φθονούν και τον επιβουλεύονται. Επικρατεί και διαδίδεται ένας λόγος απλουστευτικός, συνωμοσιολογικός, αντιελιτίστικος, ευαγγελικός, γεμάτος αυθαίρετες γενικεύσεις και μια φετιχιστική λαγνεία της καθαρότητας, της ρώμης, της στρατιωτικής ισχύος, της τάξης, της ασφάλειας. Οτιδήποτε απειλεί τη «φυλετική καθαρότητα και την εθνική ταυτότητα» (μετανάστες, υπερεθνικοί θεσμοί κ.α.) θεωρείται απειλητικό και εξοβελισταίο. Η πρωτόγνωρη για τις μεταπολεμικές γενιές οικονομική κρίση, η ταχύτατα επελαύνουσα παγκοσμιοποίηση, η αδυναμία (ή απροθυμία) της πολιτικής να επιβληθεί στη χρηματοπιστωτική ασυδοσία, η κατάρρευση των προνοιακών δομών του κοινωνικού κράτους, η καθολική ανασφάλεια, η αμηχανία και η απραξία στο μεταναστευτικό, ο ξύλινος-αυτιστικός λόγος της αριστεράς, το δημοκρατικό έλλειμμα των θεσμών της Ε.Ε., οι επιθετικά αντιδημοκρατικές μεθοδεύσεις των κυρίαρχων ελίτ με άνωθεν επιβολή «τεχνοκρατών» σε θέσεις διακυβέρνησης φουσκώνουν τα πανιά των μισαλλόδοξων λαϊκιστών της ακρο-δεξιάς. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις δεν αποκλείεται πλέον το ενδεχόμενο εισόδου ναζιστών στο ελληνικό κοινοβούλιο.

   Και αν οι δύο προαναφερθείσες εκφάνσεις του λαϊκισμού είναι γνωστές και πολλαπλώς αναλυμένες, ισχυρίζομαι ότι υπάρχει και μια εκδοχή του πιο μοντέρνα και λιγότερο φωτισμένη: o νεο-φιλελεύθερος λαϊκισμός. Eδώ, η κατά Laclau διχοτόμηση του κοινωνικού πεδίου γίνεται ως εξής: προνομιούχοι χαρακτηρίζονται συλλήβδην οι έχοντες σχέση εργασίας με το δημόσιο και μη προνομιούχοι, εξίσου συλλήβδην, όλοι οι υπόλοιποι. Ο δημόσιος τομέας, το κράτος δαιμονοποιούνται και χρεώνονται κάθε πιθανή κακοδαιμονία και αδικία, όχι γιατί δυσ- ή υπολειτουργούν, αλλά γιατί απλώς υφίστανται. Παράλληλα σε φιλοσοφικό αλλά και σε πολιτικό επίπεδο εξιδανικεύεται και κολακεύεται η ατομικότητα (ή αν θέλετε ο ατομισμός) και διακινείται το ιδεολόγημα, ότι το μόνο εμπόδιο που υπάρχει μεταξύ του ανθρώπου και της ευτυχίας είναι το μυθικό τέρας Κράτος με τους περιορισμούς που επιβάλει στην ανεμπόδιστη πραγμάτωση της ελεύθερης ατομικής βούλησης και πρωτοβουλίας και τους φόρους που συλλέγει για να σιτίζει τους αργομίσθους του. «Δεν φταις εσύ, φταίει το κράτος», είναι το κεντρικό σύνθημα ενός από τα κόμματα που διεκδικούν την ψήφο μας στις προσεχείς εκλογές. Στην νεο-φιλελεύθερη αφήγηση όλοι, πλην δημοσίων υπαλλήλων, θυματοποιούνται και ηρωοποιούνται, από τους σταθερά φοροδιαφεύγοντες  ελευθεροεπαγγελματίες  μέχρι τους διαπλεκόμενους κρατικοδίαιτους μεγαλοεπιχειρηματίες. Απίθανες λεκτικές και πολιτικές ακροβασίες χρησιμοποιούνται για να τεκμηριωθεί η αναγκαιότητα της πλήρους απορρύθμισης της αγοράς και της εργασίας: «Σκεφθείτε τους ανέργους», θα πει από το βήμα της Βουλής ο τραπεζίτης-Πρωθυπουργός για να εμφανίσει την πλήρη κατάργηση κάθε νομικής προστασίας των εργασιακών δικαιωμάτων ως πράξη δικαιοσύνης. Κοντολογίς εχθρός του ανέργου είναι ο εργαζόμενος των 700 ευρώ, του οποίου ο μισθός πρέπει να πάει στα 500 σήμερα και τα 300 αύριο, για να βρει ο άνεργος δουλειά. Στην προέκταση της η λογική αυτή καταλήγει σε ένα είδος νεοφιλελεύθερου φονταμενταλισμού των ακραίων ρεμπουπλικανών και του tea-party στις Η.Π.Α., όπου η προσπάθεια για οικοδόμηση ενός στοιχειώδους συστήματος υγειονομικής ασφάλισης ή οι περιορισμοί στη  οπλοκατοχή χαρακτηρίζονται καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων!
Οι νεο-φιλελεύθεροι απεχθάνονται επίσης κάθε μορφή συλλογικότητας με κορυφαία τον συνδικαλισμό, ο οποίος απαξιώνεται ως όχημα διατήρησης προνομίων και ως εν γένει αντικοινωνικό φαινόμενο. Στη φαρέτρα του νεο-φιλελεύθερου λαϊκισμού θέση έχουν κάθε είδους απλουστεύσεις, ισοπεδωτικές γενικεύσεις και λογικοφανείς νοητικές αυθαιρεσίες. «Τεχνοκράτες» και μεγαλοδημοσιογράφοι οικονομικοί αναλυτές επιστρατεύονται κάθε βράδυ στα τηλεοπτικά παράθυρα για να «εκλαϊκεύσουν» την οικονομική επιστήμη και την πολιτική οικονομία με τη χρήση αφελών παρομοιώσεων της μακρο-οικονομίας με την οικιακή οικονομία («φανταστείτε το κράτος σαν ένα νοικοκυριό», επιμένει νυχθημερόν ο κύριος Μπάμπης). Τέλος, παρατηρεί κανείς και μια περίεργη έλξη   που ασκεί η έννοια της δημόσιας τάξης και της καταστολής σε μια πτέρυγα των νεοφιλελευθέρων -κατά τούτο συμφωνούν με τους εθνικιστές λαϊκιστές. Φαντάζει οξύμωρο, αλλά δεν είναι: στον ιδεατό νεοφιλελεύθερο κόσμο το κράτος υπάρχει μόνο ως στρατός και αστυνομία.


   Συμπερασματικά ο λαϊκισμός είναι πολυπρόσωπος και πολυπλόκαμος, διαπερνά οριζόντια  το σύνολο σχεδόν του πολιτικού φάσματος, της λεγόμενης διανόησης και της τέχνης και δεν είναι πάντα εύκολα αναγνωρίσιμος και αντιμετωπίσιμος. Μπορεί να έχει γίνει τρόπον τινά της μόδας να επιτίθεται κανείς στους αντιπάλους του χαρακτηρίζοντας τους λαϊκιστές, οι εύκολες όμως φραστικές καταδίκες δεν αντιμετωπίζουν το φαινόμενο. Είναι δε απολύτως αναποτελεσματικός και ο αφ' υψηλού αντιλαϊκισμός της κοινωνικο-οικονομικής και τεχνοκρατικής ελίτ, αλλά για το θέμα αυτό θα επανέλθω σε προσεχές σημείωμα.

   Θα κλείσω με μια μουσική πινελιά από τον Μάνο Λοϊζο και τον υπέροχο «Μέρμυγκα» του, που υπενθυμίζει ποια τύχη περιμένει τους λαϊκιστές ηγεμόνες, όταν απογοητεύσουν το (κατά την αντίληψη τους) «πόπολο».




Info:Λαϊκισμός και πάσης Ελλάδος. Του Νίκου Δήμου.
       Λαϊκισμός «και άλλα Δαιμόνια». Tου Νίκου Xρυσολωρά.
       Η ακαταμάχητη γοητεία του λαϊκισμού. Του Μάκη Καραγιάννη.
       Ελληνική παθογένεια και αριστεροδεξιός λαϊκισμός. Του Σάββα Αλεξόγλου
       Αλήθειες και υπερβολές για την άκρα Δεξιά. Του Γεράσιμου Μοσχονά.



Υ.Γ. Η εικόνα είναι το έργο "Οικογένεια" του Εβραίου ζωγράφου Σάμουελ Μπάκ.

9 σχόλια:

  1. Πολύ καλό άρθρο, εξαιρειτκή ανάλυση. Κατά τη γνώμη μου ο λαϊκισμός είναι η εμμονή στη χρήση του λαού ως κυρίαρχου, χωρίς όμως τη συμμετοχή του και τούτο αναμεμειγμένο με μία ισχυρή δόση πατερναλισμού. Λαϊκισμός χωρίς πατερναλισμό, δεν υπάρχει. Το θέμα το είχα πιάσει αναλυτικά σε ένα δοκίμιό μου με τον τίτλο Ο λαϊκισμός υποβαθμίζει τον πολίτη σε υπήκοο και καταναλωτή συνθημάτων.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Τόποι Ζωής - Τόποι ιδεών: Λαϊκισμός (Παραγωγή ΕΤ3)

    http://www.youtube.com/watch?v=EkI7U7uPVZA

    http://www.youtube.com/watch?v=cNsDkt2Ycwc&feature=relmfu

    http://www.youtube.com/watch?v=XyPHH-PqvHs&feature=relmfu

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Άλλο ένα εξαιρετικό άρθρο, συγχαρητήρια!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Θα συμφωνήσω απόλυτα για τις δυο πρώτες μορφές λαικισμού.
    Σε ό'τι αφορά τον νεο-φιλελεύθερο λαικισμό,έχω αρκετές ενστάσεις και θα τις παραθέσω συνοπτικά:
    α)ο λαικισμός για να υπάρξει ως κοινωνικό φαινόμενο,χρειάζεται ύλη αναφοράς,κοινώς λαική απήχηση σε ευρύ φάσμα της κοινωνίας.Εκτιμώ πως οι φιλελεύθερες ιδέες,δεν το έχουν κατορθώσει αυτό (όχι μόνο στην Ελλάδα).
    β)ο φιλελευθερισμός δεν επικρίνει το κράτος καθ'εαυτό,ούτε ζητά την κατάργησή του (με εξαίρεση τους αναρχο-καπιταλιστές).Επικρίνει την κρατική γραφειοκρατία και τις παρεμβάσεις της στην ιδιωτική ζωή των ατόμων.Σε ό'τι αφορά την Ελληνική χρεοκοπία,υποστηρίζει πως πρόκειται κατεξοχήν για χρεοκοπία του Κράτους και των πολιτικών που διαχρονικά εφάρμοζε.Η οπτική αυτή με βρίσκει σύμφωνο,μπορεί βεβαίως κανείς να διαφωνεί,αλλά δε συνιστά λαικισμό.Είναι απλώς η φιλελεύθερη αφήγηση του προβλήματος.
    γ)η ελευθερία,είναι για το φιλελεύθερο πρωταρχική αξία.Ούτε στον Hayek,ούτε στον Mises,ούτε στον Friedman υποστηρίζεται η ελευθερία ως συνταγή ευτυχίας,αλλά ως ιδανικό καθεαυτό το οποίο δυνητικά μπορεί να οδηγήσει το άτομο και σε άτυχες επιλογές.Η μη-ευτυχής κατάληξη της ελεύθερης ατομικής δράσης δεν αναιρεί την ηθική αξία της ελευθερίας.
    δ)το σύνθημα της Ντόρας είναι πράγματι ατυχέστατο.Αναιρεί μια βασική παράμετρο της φιλελεύθερης αντίληψης,αυτήν της ατομικής ευθύνης.Ελεύθερη επιλογή σημαίνει ταυτόχρονα ατομική ευθύνη επιλογής.Η δικαιολογία του περιβαλλοντικού (κρατικού) εξαναγκασμού δεν αναιρεί την ατομική ευθύνη των επιλογών μας.Κατά τούτο,η Ντόρα λαικίζει και η κριτική σου είναι αιτιολογημένη.
    ε)ο συνδικαλισμός,χρόνια τώρα και σε όλους τους εργασιακούς κλάδους, έχει μετατραπεί σε γραφειοκρατικό μηχανισμό προάσπισης των συμφερόντων μιας μερίδας εργαζομένων οι οποίοι διόλου τυχαία,απασχολούνται στον ευρύτερο δημόσιο τομέα.Ενδεικτικά αναφέρω πως στο προεδρείο της ΓΣΕΕ,δεν υπάρχει ούτε ένας εκπρόσωπος των ιδιωτικών υπαλλήλων.Την ίδια στιγμή,εκατοντάδες χιλιάδες ιδιωτικοί υπάλληλοι έχασαν τις δουλειές τους τα δυο τελευταία χρόνια,λόγω της υπερφορολόγισης που κατέστησε μη βιώσιμες χιλιάδες επιχειρήσεις.Το τίμημα των αντιστοίχων δημοσίων υπαλλήλων ήταν περικοπές σε μισθούς/επιδόματα.Δε θεωρώ ισότιμα κατανεμημένο το άχθος της κρίσεως.Για να το πω σοσιαλιστικά,δεν το θεωρώ κοινωνικά δίκαιο!
    στ)είναι σημαντικό,όταν μιλάμε για εργαζόμενους,να διαχωρίσουμε τους έχοντες εργασία από τους μη-έχοντες αυτήν.Θα διαπιστώσουμε με δυσάρεστη έκπληξη πως πολλές από τις πολιτικές των εχόντων (και των συνδικαλιστικών τους εκπροσώπων) αποσκοπούν ακριβώς στην παρεμπόδιση των μη-εχόντων εργασία να αποκτήσουν πρόσβαση σ'αυτήν.Κορυφαία παραδείγματα,τα κλειστά επαγγέλματα και τα προνόμιά τους και οι λογής-λογής επιδοτήσεις http://nikorestis.blogspot.com/2012/03/blog-post_12.html
    ζ)πράγματι,ο μισθός των 700 ευρώ είναι ανεπαρκέστατος.Αλλά,ποιός είναι αρμοδιότερος να τον διαπραγματευτεί από τον ίδιο τον ενδιαφερόμενο? Σίγουρα όχι οι συνδικαλιστές των >2000 ευρώ/μήνα.Το σημαντικότερο:πρέπει αντιστοιχεί ο μισθός στον παραγόμενο πλούτο? Οι φιλελεύθεροι απαντούν "ναι" και αυτό,σε μια χρεοκοπημένη χώρα,συνιστά αντιδημοφιλή τακτική,καθώς κλίνει πιο κοντά στα "700" παρά στα "2000".Δυσκολεύομαι να διακρίνω λαικίστικη απόχρωση σε αντιδημοφιλή επιχειρηματολογία...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Aνέμενα, φίλε, τις αντιρρήσεις σου στο τρίτο σκέλος του κειμένου μου, όπως και εσύ φαντάζομαι αναμένεις ότι θα επιμείνω στις θέσεις μου. Ας τα δούμε ένα-ένα.

      α) Το γεγονός ότι μία ιδεολογία δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής, δε σημαίνει ότι οι πολιτικοί που την ασπάζονται δεν θα λαϊκίσουν στην προσπάθεια τους να την καταστήσουν δημοφιλέστερη ή απλά για να κερδίσουν ψήφους. Εκτιμώ, ότι αυτές τις μεθόδους χρησιμοποιούν, παρά το γεγονός ότι τις αποκηρύσσουν, ΚΑΙ κάποιοι νεοφιλελεύθεροι και ανέπτυξα το σκεπτικό μου. Θα προσθέσω δύο παρατηρήσεις: πρώτον οι νεοφιλελεύθερες απόψεις τα τελευταία χρόνια κερδίζουν σιγά-σιγά και στην Ελλάδα σε απήχηση και δεύτερον η χαμηλή σε γενικές γραμμές κοινωνική και πολιτική απήχηση του νεοφιλελευθερισμού οφείλεται πιθανότατα στο γεγονός ότι οι πολίτες αντιλαμβάνονται ότι δεν εκφράζει τα συμφέροντα τους ή/και στρέφεται εναντίον τους. Άλλωστε η βασική αρχή της ρατιοναλιστικής φιλελεύθερης φιλοσοφίας είναι ότι ο άνθρωπος τείνει να επιλέγει, ότι είναι σύμφωνο προς το συμφέρον του.

      β) Ο νεοφιλελευθερισμός κηρύσσσει τη δραστική συρρίκνωση του κράτους ει δυνατόν στα επίπεδα στρατός, αστυνομία, άντε και δικαιοσύνη. Και για να πείσει για την αναγκαιότητα αυτή ενίοτε λαϊκίζει: o Κάμερον στην Αγγλία μιλάει για τον κοινοτισμό, να μην υπάρχουν δηλαδή δημόσια σχολειά και νοσοκομεία αλλά "κοινοτικά", όπου υποτίθεται θα χρηματοδοτούνται και θα ελέγχονται από τα μέλη των αντιστοίχων κοινοτήτων. Οι Εκαλιώτες λοιπόν να πληρώνουν μόνο για τα σχολεία της Εκάλης και οι Κερατσινιώτες για του Κερατσινίου. Αυτού του είδους η ταξική περιχαράκωση ενδύεται τον μανδύα του "κοινοτισμού" και της "αποκέντρωσης".
      Δεν αναφέρθηκα στην ανάρτηση αυτή στα αίτια της κρίσης. Μια και το έθεσες, η νεοφιλελεύθερη αφήγηση για το θέμα είναι, στο ελληνικό -και μόνον- σκέλος της κρίσης ακριβής, αν και, εκτιμώ, ατελής.

      γ) Οι πολιτικοί δεν είναι φιλόσοφοι. Δεν πολιτεύονται επί τη βάσει της ηθικής υπεροχής των ιδεών τους, υπόσχονται υψηλότερο βιοτικό επίπεδο και καλύτερη ζωή. Αυτό υπόσχονται και οι νεοφιλελεύθεροι και όχι μια ηθικά υπέρτερη ζωή. Λένε ότι αν αφεθεί η αγορά παντελώς ελεύθερη και αρρύθμιστη, ο καθένας θα κάνει ότι το καλύτερο για τον εαυτό του και άρα όλοι θα προοδεύσουν. Ακούγεται λογικό, έχει αποδειχθεί ότι δεν είναι πάντα αληθές. Και εκεί για να πείσουν λαϊκίζουν πάλι: κολακεύουν τον πολίτη και τις υποτιθέμενες απεριόριστες δυνατότητες του. "Μόλις σε απελευθερώσουμε εμείς από τα δεσμά του κράτους, εσύ -που είσαι μοναδικός και καταπληκτικός- θα μεγαλουργήσεις".

      δ) Για το σύνθημα της ΔΗ.ΣΥ. συμφωνούμε. Εγώ πάντως ισχυρίζομαι ότι δεν είναι μόνο ατυχές είναι και ιδεολογικά συνεπές, για τους λόγους που εξήγησα στο γ).

      ε) Οι ιδιωτικοί υπάλληλοι χρειάζονται συνδικαλιστική εκπροσώπηση, προφανώς όχι τους χρυσοκάνθαρους συνδικαλιστές των ΔΕΚΟ, αλλά χρειάζονται. Την χρειάζονται μάλιστα περισσότερο από τους δημοσίους υπαλλήλους (για τους λόγους που περιέγραψες). Ο συνδικαλισμός βοήθησε τους εργαζόμενους σε όλο τον κόσμο να βελτιώσουν το επίπεδο της ζωής τους και τις συνθήκες εργασίας τους. Ο νεοφιλελευθερισμός έχει -όπως και για κάθε μορφή συλλογικότητας- αλλεργία (υστερόβουλη αλλεργία, θα έλεγα) στον συνδικαλισμό γενικώς και όχι μόνο στους Φωτόπουλους...

      στ) Για τα κλειστά επαγγέλματα συμφωνούμε απολύτως.

      ζ) Αν ο ενδιαφερόμενος διαπραγματευθεί μόνος του, το πιθανότερο -για τους περισσότερους- είναι να είναι πιο ανίσχυρος στη διαπραγμάτευση αυτή. Κάθε διαπραγμάτευση έχει συσχετισμούς ισχύος. Η απορρύθμιση της εργατικής νομοθεσίας ποιον ευνοεί; Ποιος τη ζητά; O πρωθυπουργός δεν είπε ότι ο μισθός πρέπει να αντιστοιχεί στον παραγόμενο πλούτο, είπε ότι η "ανελαστικότητα" των 700 ευρώ εμποδίζει τους ανέργους να βρουν δουλειά. Τη δεκαετία του '70 οι αμοιβές των διευθυνόντων συμβούλων των 100 μεγαλύτερων αμερικανικών επιχειρήσεων ήταν 40 φορές μεγαλύτερες από του μέσου εργαζομένου στις επιχειρήσεις τους. Μετά από 3 δεκαετίες νεοφιλελευθερισμού η σχέση είναι 367 προς 1. Σχετίζεται αυτό με καλύτερη αντιστοίχιση του μισθού προς τον παραγόμενο πλούτο;

      Διαγραφή
  5. Άριστη ανάλυση των πολλών εκφάνσεων του λαϊκισμού, με την δέουσα έμφαση στο μάλλον σπάνιο κοινωνιολογικό-πολιτισμικό φαινόμενο που συνιστά το ανδρεοπαπανδρεϊκό ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του 1980. Υποψιάζομαι ότι κάποια στιγμή στο μέλλον η περίοδος αυτή θα αποτελεί περιζήτητο θέμα για διατριβές σε ινστιτούτα κοινωνιολογίας και ιστορίας, πιθανώς και ανά τον κόσμο. Ιδίως, μάλιστα, αν κανείς προσπαθήσει να μελετήσει και τις τοπικές ιδιομορφίες του φαινομένου, το πώς, δηλαδή, εκφράστηκε η «Αλλαγή» σε συγκεκριμένες, βαθέως πράσινες περιοχές της χώρας, όπως π.χ. η Αχαΐα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Είναι πολύ δύσκολο να πλάσεις ένα σύνθημα που να περιεχει όλα τα πιο πάνω νοήματα. Το σύνθημα "Φταίει το Κράτος, όχι εσύ" θεωρώ ότι είναι το αντίβαρο στο κατά Πάγκαλο "Μαζί τα φάγαμε" που επρόκειτο για αναιδέστατη επίρριψη ευθυνών στο λαό και αποδεικνύει και - μετά Παπανδρέου - τη φράση του αρθρογράφου περί της λογικής "...της ήσσονος προσπάθειας και της διάχυσης της ευθύνης..."
    Πώς αλλιώς δεν θα κουνιόταν φύλλο, όπερ και εγένετο;
    Επομένως, το να προσπαθήσει κανείς ως ψηφοφόρος να βγάλει την ευθύνη από πάνω του - λες και είναι το προπατορικό αμάρτημα - θεωρώ ότι απαιτεί μεγάλο κόπο. Νομίζω ότι το νόημα του εκ συγκεκριμένου συνθήματος στοχεύει περισσότερο στην περίσκεψη και ίσως και να είναι "μπούμερανγκ" και για την ίδια τη Ντόρα δεδομένου ότι κομμάτι του Κράτους ήταν και η ίδια.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αγαπητέ ανώνυμε φίλε, να με συμπαθάς, αλλά θα διαφωνήσω στα περισσότερα μαζί σου. Το σύνθημα της ΔΗ.ΣΥ. είναι τυπικό λαϊκίστικο σύνθημα. Κολακεύει, θυματοποιεί, και αθωώνει αδιακρίτως τους πολίτες-ψηφοφόρους και ενοχοποιεί ανέξοδα το "Κράτος" (αλήθεια, ποιος-ποιοι είναι επιτέλους αυτό το ρημάδι το κράτος, αν όχι και τέως υπουργοί του;). Δεν νομίζω ότι επιλέχθηκε ως σύνθημα για να απαντήσει στην θρασεία Παγκάλειο ρήση (ρήση με σπέρματα αληθείας πάντως, όπως κάθε "καλή" προπαγάνδα), αλλά για λόγους ψηφοθηρίας (κατά τούτο βέβαια θεμιτό, άλλωστε προεκλογική περίοδος είναι). Εκεί που θα συμφωνήσω, είναι στην εκτίμηση σου ότι ενίοτε ορισμένες δηλώσεις, όσο δημοφιλείς ή αληθείς και αν είναι -έννοιες όχι πάντα ταυτόσημες- γίνονται μπούμεραγκ γι' αυτούς που τις εκφέρουν λόγω του προτέρου βίου τους ή εν γένει απώλειας της αξιοπιστίας τους. Είναι αυτό που λέμε Look who´s talking (Κοίτα ποιος μιλάει) ....

      Διαγραφή