18 Νοε 2012

Eνωμένη Ευρώπη: O...νομπελίστας «μεγάλος ασθενής»*

H είδηση της απονομής -προ ολίγων εβδομάδων- του Νόμπελ ειρήνης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θα πρέπει να ομολογήσω, ότι στην αρχή μου φάνηκε κάτι μεταξύ ανεκδότου και φάρσας, από αυτά που κυκλοφορούν συνεχώς στο διαδίκτυο. Η επιβεβαίωση της είδησης με έκανε να το ξανασκεφθώ: δεν ήταν τελικά τόσο εξωφρενική, όσο μου φάνηκε αρχικά.  Αφ'ενός η ίδρυση και η επέκταση της ενωμένης Ευρώπης (από την αρχική της εκδοχή έως τη σημερινή της μορφή) συνέβαλε αναντίρρητα στην οικοδόμηση των συνθηκών εκείνων που επέτρεψαν μια πρωτοφανή, σχεδόν, ιστορικά μακρά περίοδο ειρήνης και ευημερίας στο μεγαλύτερο τμήμα της ηπείρου και αφ'ετέρου η νορβηγική επιτροπή που είναι υπεύθυνη για την απονομή των Νόμπελ ειρήνης έχει δείξει και στο παρελθόν ότι, ανεξάρτητα αν συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς μαζί του, διαθέτει ένα συγκεκριμένο πολιτικό σκεπτικό με το οποίο κάνει κάθε χρόνο την επιλογή της. Είναι επίσης σαφές, ότι η συμβολική αυτή βράβευση της ΕΕ, ήρθε σε μια πολύ δύσκολη και κρίσιμη καμπή της ιστορικής της διαδρομής, σε μια συγκυρία που ο ευρωπαϊκός φεντεραλισμός πνέει τα λοίσθια -και όχι μόνο στη σκληρά δοκιμαζόμενη χώρα μας-, και που οι υποστηρικτές του οράματος της ενωμένης Ευρώπης -και στο σημείο αυτό να ξεκαθαρίσω ότι είμαι ένας από αυτούς- δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να υποστηρίξουν και να διακηρύξουν την πίστη τους αυτή.


  Ποια είναι, στην πραγματικότητα, η ουσία του λεγόμενου «ευρωπαϊκού ιδεώδους»;

Είναι η ειρηνική συνύπαρξη και η συνεργασία των ευρωπαϊκών λαών σε συνθήκες ασφάλειας, αμοιβαιότητας, ισοτιμίας, αλληλεγγύης και σεβασμού των εθνικών και πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων. Είναι η κοινή αποδοχή ενός πλαισίου δημοκρατίας, ανοχής και ανεκτικότητας, προάσπισης των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, υπεράσπισης της εργασίας, σεβασμού στον  κοινοβουλευτισμό και τη νομιμότητα (νομο-κρατία). Είναι, τέλος, η προσπάθεια θεσμικής οικοδόμησης μια κοινής πολιτικής στέγης που θα στεγάζει τις προσπάθειες όλων των Ευρωπαίων πολιτών για ευημερία και προκοπή, χωρίς αποκλεισμούς, περιθωριοποιήσεις και στεγανά.

  Αν αυτός θα μπορούσε να είναι ο ορισμός του «ευρωπαϊκού ιδεώδους», τότε κάποια -πολλά, μα πάρα πολλά- πράγματα δεν πάνε καθόλου -μα καθόλου- καλά τα τελευταία χρόνια και κάποιοι πολλοί σημαντικοί κίνδυνοι ελλοχεύουν. Eστιάζοντας στις οικονομικές επιπτώσεις της σοβούσης κρίσης και στη ραγδαία υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου δεκάδων εκατομμυρίων Ευρωπαίων πολιτών -κυρίως στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, αλλά όχι μόνο-, έχουμε την τάση να υποβαθμίζουμε ορισμένα πολύ ανησυχητικά σημεία έκπτωσης των βασικών οριζουσών της δημοκρατικής συγκρότησης των ευρωπαϊκών κοινωνιών και περαιτέρω ατροφίας της δημοκρατικής νομιμοποίησης των θεσμών της ίδιας της ΕΕ. Ήδη από το ξεκίνημα της κρίσης, ο, εν πολλοίς, περιορισμένος-διακοσμητικός ρόλος του μοναδικού αιρετού οργάνου  της ΕΕ -του Ευρωκοινοβουλίου- υποχώρησε ακόμη περισσότερο, με τις πάντα καθυστερημένες και ανεπαρκείς ( too little-too late) αποφάσεις να επικυρώνονται απλώς στα συμβούλια κορυφής -γιατί στην πραγματικότητα είχαν ήδη ληφθεί από τη γερμανική καγκελαρία και οριστικοποιηθεί στις συναντήσεις Μέρκελ-Σαρκοζί (μετά την εκλογική ήττα του τελευταίου, σταμάτησαν κι αυτές). Στην πραγματικότητα η οικονομική ισχύς της Γερμανίας είτε επιβάλει εξ ολοκλήρου την αντζέντα της, είτε όταν αυτό δεν συμβεί, όπως στην απόφαση του Ιουλίου περί τραπεζικής ενοποίησης, απλά οι αποφάσεις δεν εφαρμόζονται ή παρακάμπονται. Στην Ελλάδα επιβάλλονται εξαιρετικά ταπεινωτικοί όροι επιτροπείας, που ξεπερνούν πλέον την έννοια της εποπτείας και θυμίζουν αντιμετώπιση αποικίας, η λειτουργία του ελληνικού κοινοβουλίου ευτελίζεται, το πολυνομοσχέδιο-μνημόνιο των εκατοντάδων σελίδων ψηφίζεται ως ένα και μοναδικό άρθρο με διαδικασία κατεπείγοντος, διατάξεις που μια εβδομάδα πριν καταψηφίσθηκαν στη Βουλή επανέρχονται «ύπουλα» ως μέρος του μνημονίου, ένας νέας κοπής αυταρχισμός με διώξεις και απολύσεις δημοσιογράφων γίνεται προσπάθεια να επιβληθεί, ενώ πολύ μεγάλες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας σε χώρες όπως η Ισπανία «πατάσσονται» με πλαστικές σφαίρες εναντίον του πλήθους.

   Το θέμα δεν είναι δευτερεύον, είναι απολύτως ουσιώδες.

    Η δύναμη και η ουσία της Ευρώπης υπήρξε και θα έπρεπε να είναι η δημοκρατία, ο αλληλοσεβασμός,  η διαβούλευση, οι συγκλίσεις, η αναζήτηση κοινών τόπων και ελάχιστων κοινών παρονομαστών, έστω και με τη λογική των υπαρκτών συσχετισμών ισχύος. Η άνωθεν επιβολή, η παράκαμψη των δημοκρατικών διαδικασιών, ο τιμωρητικός εξευτελισμός χωρών ολόκληρων, ο εκβιασμός ως μοναδικό εργαλείο άσκησης πολιτικής, όχι μόνο δεν συνάδουν με την ευρωπαϊκή πολιτική κουλτούρα και τον ευρωπαϊκό πολιτισμό του διαφωτισμού και του ορθού λόγου, αλλά αποδεικνύονται και παντελώς ατελέσφορα και αναποτελεσματικά. Η οικονομική κρίση βαθαίνει, ο ευρωπαϊκός νότος βυθίζεται στην υπανάπτυξη και την κοινωνική αποδιάρθρωση, η ύφεση κρούει πλέον τη θύρα και του πλούσιου Βορρά, οι εθνικισμοί και η καχυποψία φουντώνουν, οι ασφυκτιούσες και αποπροσανατολισμένες κοινωνίες ανακαλύπτουν την ερεβώδη γοητεία του νεοναζισμού, η ΕΕ ως -ανύπαρκτο- πολιτικό υποκείμενο στέκεται αμήχανη και ανήμπορη μπροστά στον συστημικό γεωπολιτικό κλονισμό που ξεκινά με επίκεντρο την πάντα εύφλεκτη Μέση Ανατολή.

  Αν η ιδέα είναι, ότι η Ευρώπη πρέπει να πουλήσει τη -δημοκρατική- ψυχή της για να βγει από την οικονομική κρίση, το πιθανότερο είναι, ότι και από την κρίση δεν θα βγει -και σίγουρα όχι αλώβητη- και την ψυχή της θα χάσει.

  Στον ανελέητο διεθνή οικονομικό, εμπορικό και γεωπολιτικό ανταγωνισμό -κάποιοι τον αποκαλούν παγκόσμιο οικονομικό πόλεμο- η Ευρώπη στερείται του δημογραφικού και οικονομικού δυναμισμού των νέων υπερδυνάμεων της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής, της στρατιωτικής και πολιτικής ισχύος καθώς και της διασυνδεδεμένης με την αγορά επιστημονικής και τεχνολογικής πρωτοπορίας και καινοτομίας των Αμερικανών, στερείται ακόμη ενεργειακής αυτάρκειας και ενιαίας πολιτικής έκφρασης. Η κρίση χρέους που τώρα τη δοκιμάζει θα φαντάζει ενδεχομένως αστεία, σε σχέση με την κρίση αδυναμίας χρηματοδότησης του ασφαλιστικού που θα ανακύψει σε μερικές δεκαετίες ως απότοκος της δραματικής δημογραφικής της γήρανσης.

   Αν η ιδέα είναι είναι, ότι η Ευρώπη θα προσπαθήσει να ξαναγίνει κραταιά και ανταγωνιστική υιοθετώντας και εγκαθιστώντας ένα «κινεζοποιημένο» εργασιακό και οικονομικό μοντέλο, τότε όσοι το απεργάζονται, το δοκιμάζουν και το προωθούν, θα πρέπει να ετοιμάζονται να θερίσουν πρωτόφαντες κοινωνικές και πολιτικές θύελλες.

«Κινεζοποίηση» με συνθήκες δυτικού τύπου δημοκρατίας είναι απλά άτοπη.

«Κινεζοποίηση» στο πολιτικό, πολιτισμικό και ιστορικό περιβάλλον της Ευρώπης είναι απλά εκτός πραγματικότητας.

   Οι ευρωπαϊκές ηγεσίες οφείλουν να επανασυνδέσουν την πολιτική και την πρακτική τους με τις παραδόσεις και τα ιδεώδη του δυτικού πολιτισμού, οφείλουν να εγκαταλείψουν τις κοντόθωρες εμμονικές τους προσεγγίσεις, οφείλουν να ξανα-αποκτήσουν ιστορική οπτική, οφείλουν, κοντολογίς, να αποκαταστήσουν την επαφή τους με την κοινή λογική και την πραγματικότητα. Οφείλουν τέλος να υπερασπισθούν σθεναρά την προοπτική πολιτικής εμβάθυνσης, οικονομικής σύγκλισης και τελικά ομοσπονδιοποίησης της ΕΕ, να εργασθούν ειλικρινά γι'αυτήν και να εξηγήσουν χωρίς λαϊκισμούς και υπεκφυγές στους Ευρωπαίους πολίτες, ή αν θέλετε, στους ευρωπαϊκούς λαούς, γιατί αυτή είναι απαραίτητη και τι σημαίνει στην πράξη. Ένα τόσο δύσκολο, τόσο μεγάλο, τόσο αναγκαίο εγχείρημα, μόνο με διαδικασίες ουσιαστικά δημοκρατικές και ενσυνείδητα συναινετικές μπορεί να προχωρήσει.

Άλλως, το χάος παραμονεύει.

Ή, ίσως... έχει ήδη αρχίσει....  

   Κλείνοντας, σας προτείνω να παρακολουθήσετε αυτό το βίντεο, που φτιάχθηκε στην Πορτογαλία (επ'ευκαιρίας, αν δεν κάνω λάθος, επίσημης επίσκεψης της Γερμανίδας καγκελαρίου στη χώρα αυτή) με τον αιχμηρό τίτλο "Ιch bin ein Berliner" («Eίμαι ένας Βερολινέζος»- από τη διάσημη ομιλία του Αμερικανού προέδρου John Kennedy). Aναδεικνύει με ευκρίνεια το ψυχολογικό και πολιτικό χάσμα που διευρύνεται και βαθαίνει μεταξύ των Ευρωπαϊκών χωρών, ακόμη και όταν δεν εκφράζεται -όπως στην περίπτωση αυτού του μικρού φιλμ- με επιθετικά στερεότυπα ή με κραυγές εθνοτικού απομονωτισμού.



Υ.Γ. Το σκίτσο είναι του Ηλία Μακρή.

Info: Τ’ αστέρια ξεθωριάζουν στο βυσσινί διαβατήριο. Toυ Νίκου Ξυδάκη.

       Η ελλαδική αντίληψη της Ευρώπης (No money, no honey)

       Η ευρωπαϊκή αντίληψη της Ελλάδας (Από τον Βύρωνα στα PIIGS)

       Οι καλές προθέσεις και o δρόμος για την ...κόλαση

       Η εκκρεμότητα του χρέους. Του Κώστα Καλλίτση

       Οι θυσίες μας και οι εταίροι μας. Tου Νίκου Κωνσταντάρα

* «Μεγάλος ασθενής» χαρακτηριζόταν από την ευρωπαϊκή διπλωματία στα τέλη του 19ου, αρχές του 20ου αιώνα η μεγάλη ακόμα, αλλά εμφανώς αποδυναμωμένη, Οθωμανική Αυτοκρατορία, προοικονομώντας την αποδόμηση της που επακολούθησε. 

20 σχόλια:

  1. Οι βασικοί κοινωνικοί πυλώνες που προτάσσεις με βρίσκουν σύμφωνο.Ωστόσο,το μεγάλο ζητούμενο,είναι το κόστος λειτουργίας τους.Στα πλαίσια εξεύρεσης πόρων,είναι αναγκαία λοιπόν και η δημοσιονομική προσαρμογή και η αναθεώρηση του ασφαλιστικού συστήματος (λιγότερο γενναιόδωρο) και η σύνδεση με τις νέες τεχνολογίες (εκπαιδευτική μεταρρύθμιση) και η αναζήτηση νέων ενεργειακών πηγών (πράσινη ανάπτυξη).
    Όλα αυτά και άλλα ενδεχομένως,είναι απολύτως αναγκαία για μια ήπειρο που δεν μπορεί εξ ιδίων πόρων να υποστηρίξει το κοινωνικό μοντέλο λειτουργίας της.
    Το ό'τι όλα αυτά μας φέρνουν πιό κοντά στο μέσο Κινέζο (με όρους οικονομικούς),μπορεί μεν να μας κακοφαίνεται,αλλά είναι μάλλον αναπόφευκτο.
    Δεν αρκεί η διακήρυξη ιδεών,χρειάζονται πρωτίστως πόροι για την υλοποίησή τους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Bαγγέλη, εκφράζεις, νομίζω, κι εδώ την πολύ ενδιαφέρουσα άποψη σου περί της υλικής ευμάρειας ως προϋπόθεσης για να ισχύουν και να λειτουργούν τα ανθρώπινα ή κοινωνικά δικαιώματα, μια άποψη που εξέφρασες αναλυτικά στο άρθρο σου Το κάρο και τα άλογα .
      Δεν θα διαφωνήσω μαζί σου στα περί κόστους. Αν θες, θα πάω και λίγο παραπέρα και θα σου πω κάτι που έχω γράψει και παλαιότερα
      , ότι δηλαδή, οι ευρωπαϊκοί λαοί -και πρωτίστως ο δικός μας- εκ των πραγμάτων θα πρέπει να δεχθούν μια έκπτωση του βιοτικού τους επιπέδου και των κοινωνικών προνοιακών καλύψεων σε αντιστοίχιση με την παραγωγική τους δυνατότητα που βαίνει φθίνουσα, και είναι χρέος των ηγεσιών να το εξηγήσουν αυτό στους πολίτες. Το ότι θα έρθουμε κοντά στον Κινέζο (εμείς θα κατεβούμε και αυτός θα ανέβει) με όρους οικονομικούς είναι ενδεχομένως νομοτελειακό, και πάντως δεν είναι αυτό που αποκαλώ (εγώ, τουλάχιστον) «κινεζοποίηση». Είναι η μετατροπή της Ευρώπης σε Κίνα με όρους πολιτικούς και λειτουργίας του πολιτεύματος, μετατροπής της δηλαδή σε ένα απολυταρχικό, ανελεύθερο καθεστώς.

      ...Περί αυτού πρόκειται, φίλε...

      Διαγραφή
  2. Όταν έγραφα το παραπάνω κείμενο, δεν είχα υπ’όψιν μου αυτή την ιστορία με τον καταιγισμό των Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου (ΠΝΠ), η οποία, εκτιμώ, επιβεβαιώνει τις ανησυχίες που εξέφρασα «πριν αλέκτωρ...».
    Φθάσαμε στο σημείο μια ευρωπαϊκή χώρα στον 21ο
    αιώνα να κυβερνάται δια..αναγκαστικών διαταγμάτων.
    Είναι ντροπή!


    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. αν μου επιτρεπεις Σταμο να μπω και εγω λίγο στην συζητηση ήθελα να σου υπενθυμισω λίγο τα κειμενο του 90χρονου πλέον Κισσινγκερ αν θυμαμαι καλα πρι 4 μηνες στη Washington Post όπου εκει αναφέρεται πρακτικά η"κινεζοποιηση" της ανατολικης ευρωπης προκειμενου να γινει ανταγωνιστική η ΕΕ με την Κινα. Επίσης το πλάνο των πολέμων γύρω από την Μεσόγειο στα αραβικά κράτη το είχε αναφέρει ήδη ο Κισσινγερ σε εκεινη την συνέντευξη . Μου ειχε κάνει τρομακτική εντύπωση το πως γίνονται τα πλάνα των αμερικάνων για την διακυβερνηση του πλανήτη...Θα ψάξω να βρώ το άρθρο να σου το στείλω. Επίσης γιατι νομιζεις ότι γίνεται αυτος ο ανταγωνισμος γερμανιας και ΔΝΤ (αμερικανοι) γυρω από το πειραματόζωο... που λέγεται ελλάς είναι πιο ευκολο για τις αμερικανικες επιχειρησεις να παιρνουν τυποποιηση προιοντων με ΕΕ από τις πρωην ανατολικες χωρες συν ελλαδα και να μπουν ξανα στην ευρωπαικη αγορα για τα καλα...
    Αυτο δεν σημαινει βεβαια ότι εμείς δεν έχουμε τις ευθυνες μας σαν λαός αλλα κυριως σαν ηγεσιες...διοτι μην ξεχναμε "δασκαλε που διδασκες και λόγο δεν εκράτη!"
    Να ειστε καλά

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Πολύ φοβάμαι ότι η νορβηγική ακαδημία μπέρδεψε -εσκεμμένα ή όχι- τα αίτια με τις συνέπειες της ιστορικής εξέλιξης. Αν δει κανείς τα ερείπια της Δρέσδης ή της Νυρεμβέργης μετά το τέλος του Β΄ΠΠ καταλαβαίνει ότι οι δεκαετίες της ειρήνης που ακολούθησαν στην Ευρώπη δεν οφείλονται στην ΕΕ, αλλά πολύ απλά στην καταστροφή της ηπείρου κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Η ειρήνη ήταν αναπόφευκτη, αφού πάντα μετά από ιδιαίτερα καταστροφικούς πολέμους ακολουθούν περίοδοι ειρήνης και ειρηνιστικών ιδεολογικών τάσεων στους πληθυσμούς. Η ΕΕ είναι συνέπεια της ειρήνης αυτής και όχι η αιτία της. Το ιδανικό θα ήταν να ακολουθήσει η Ευρώπη την μέση λύση ανάμεσα στην ακραία σύγκρουση (παγκόσμιοι πόλεμοι) και στην ακραία ενότητα (ευρωπαϊκή ολοκλήρωση), αλλιώς και οι δύο αυτές καταστάσεις ενδέχεται να καταλήξουν τελικά στο ίδιο και το αυτό αποτέλεσμα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Θα προσπεράσω το οικονομικό και το γεωπολιτικό κομμάτι που σωστά αναφέρονται από τους
    ανωτέρω και θα πάω κατευθείαν στο πολιτικό. Η ιδέα της ενωμένης Ευρώπης ως γνωστό δημιουργήθηκε και υλοποιήθηκε μετά από δύο καταστροφικούς πολέμους , με το σκεπτικό ότι οι εθνικισμοί, τα μίση και οι οικονομικοί ανταγωνισμοί μεταξύ των Ευρωπαϊκών κρατών και λαών ήταν μία τελείως αποτυχημένη συνταγή. Η Ευρώπη τα είχε όλα ώστε να πρωταγωνιστήσει στο μέλλον ως μεγάλη οικονομική και πολιτισμική δύναμη όχι μόνο απέναντι στο πρώην ανατολικό μπλοκ αλλά και ως αυτοδύναμη οντότητα. Είχε ιστορία, ανθρώπους, τεχνολογία, γνώση , κλίμα και φυσικά βοήθεια, την αμερικανική. Αυτό που πρέπει να προσέξουμε σήμερα, κατά την γνώμη μου, είναι δύο πράγματα : την αναβίωση των εθνικισμών και τον κλονισμό της Δημοκρατίας.Ιστορικά αυτές οι δύο καταστάσεις απειλούν να γυρίσουν την Ευρώπη ξανά πολύ πίσω. Για τους εθνικισμούς δεν θα μιλήσω, είναι γνωστά τα προβλήματα. Για την Δημοκρατία έχω να πω τα εξής. Στην αρχαία Αθήνα ως γνωστόν υπήρχαν δούλοι.Η Δημοκρατία δεν ήταν για όλους. Τι θέλω να πω; Ότι δεν μπορεί να υφίσταται δημοκρατία όταν υπάρχουν άνθρωποι που πεινάνε δίπλα σε χορτασμένους (για να μην πω σκασμένους) και βολεμένους. Καταργείται στην πράξη η ισονομία και ισοπολιτεία. Η Δημοκρατία απαιτεί ένα συγκεκριμένο οικονομικό, πολιτισμικό και παιδαγωγικό επίπεδο για να μπορέσει να λειτουργήσει. Τι δημοκρατία θα απαιτήσεις από κάποιον που δεν έχει στον ήλιο μοίρα ; Θα κλέψει για να φάει και καλά θα κάνει, γιατί αυτό απαιτεί ο νόμος της διαιώνησης. Κατά συνέπεια αυτά που πρέπει κατ΄αρχήν να εξασφαλιστούν είναι η ανάδειξη της αξίας της αλληλεγγύης μεταξύ των λαών της Ευρώπης και η κοινωνική συνοχή. Διαφορετικά η Ευρώπη θα καταστεί πάλι μία σκοτεινή ήπειρος με αβέβαιο μέλλον.

    ΑπάντησηΔιαγραφή