Το παραβάν

Το καλύτερο επιχείρημα κατά της δημοκρατίας είναι πέντε λεπτών συζήτηση με τον μέσο ψηφοφόρο

Winston Churchill

Η δημοκρατία είναι το χειρότερο πολίτευμα με εξαίρεση όλα τα άλλα

Winston Churchill




Κουβέντιαζα πριν από καμιά δεκαριά μέρες με έναν αγαπημένο μου (μικρό) ξάδελφο κατά τη διάρκεια ενός -παραδοσιακού- οικογενειακού κυριακάτικου μεσημεριανού γεύματος. 28 χρονών το ξαδελφάκι μου, παλικάρι στα ντουζένια του, ορμητικός, παθιασμένος, αποφασιστικός, ισχυρογνώμων, αισιόδοξος, ιδεαλιστής: νέος. Νέος και φυσικά...άνεργος. Μου μιλούσε για τις προσπάθειες του, για τις ελπίδες του, για τα εφόδια του, για τα σχέδια του να στραφεί στην καλλιέργεια της γης. Ενθουσιώδης αλλά και οργισμένος, μου 'λεγε ότι «θα βασισθώ στις δυνάμεις μου, δεν έχω να περιμένω από κανέναν τίποτα», κι έδειχνε περισσότερο περήφανος παρά απογοητευμένος. «Εγώ, θα τη βρω την άκρη», είπε σίγουρος, «στο κάτω-κάτω τον εαυτό μου έχω να θρέψω μόνο. Κουτσά-στραβά θα τα καταφέρω. Αλλά δεν καταλαβαίνω όλους εσάς που δεν αντιδράτε και κάθεστε με σταυρωμένα τα χέρια, ενώ έχετε μικρά παιδιά να μεγαλώσετε». «Εδώ ρε, δεν αντιδράτε εσείς που σας έχουν κλείσει όλους τους δρόμους, που δεν βρίσκετε δουλειά πουθενά, και που στο κάτω-κάτω είστε πιτσιρικάδες και το αίμα σας βράζει, περιμένεις από τους 45ρηδες με κουτσούβελα και υποχρεώσεις να βγουν μπροστά; Και τέλος πάντων, στη δημοκρατία», του λέω, «όλοι οι πολίτες ανεξαρτήτως ηλικίας και οικογενειακής κατάστασης οφείλουν να δραστηριοποιούνται, να συμμετέχουν, να δρουν, να αντιδρούν». «Άσε μας, ρε Στάμο με τα politically correct σου, περί δημοκρατίας», μου είπε γελώντας, «στα σοβαρά τα λες αυτά; Είναι δημοκρατία τώρα αυτό που ζούμε; Μπορούμε να επηρεάσουμε τίποτα; Μπορούμε να κάνουμε καμία διαφορά; Ποιοι πολίτες και κουραφέξαλα. Αποκοιμίζουν τον κόσμο με τη μπάλα και τα τούρκικα, τον ενημερώνουν στημένα και κατευθυνόμενα και πάει μια φορά στα τρία-τέσσερα χρόνια και ψηφίζει είτε παραπλανημένος, είτε φοβισμένος, είτε και τα δύο, και μετά αυτοί που βγαίνουν κάνουν άλλα από αυτά που υπόσχονταν. Πως το είπαμε; "Επαναδιαπραγμάτευση"; "Απαγκίστρωση;" Τα θυμάσαι; Αυτή είναι η δημοκρατία που μας λες; Δημοκρατία είναι μόνο η άμεση, και αυτήν δεν θα μας την εκχωρήσουν ποτέ!»
 
    Η συζήτηση συνεχίσθηκε. Προσπαθούσα να τον πείσω, ότι είναι λάθος να είμαστε ισοπεδωτικοί και απόλυτοι, ότι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία και ο κοινοβουλευτισμός, παρά τις ατέλειες τους -και ειδικά στην Ελλάδα- είναι μακράν ο καλύτερος -ή εν πάση περιπτώσει ο λιγότερο κακός- τρόπος διευθέτησης της κοινωνικής και πολιτικής λειτουργίας που υπάρχει, ότι ελευθερία στη διακίνηση ιδεών αλλά και στην πολιτική δράση και οργάνωση υπάρχει, ότι μπορεί να είναι δύσκολο, αλλά δεν είναι αδύνατο για τον πολίτη ή τις ομάδες πολιτών να κάνουν κάποια διαφορά, ότι ο στείρος αντικοινοβουλευτισμός -τύπου «αγανακτισμένων»-  είναι πιθανότερο να οδηγήσει σε κάποια φαιά απολυταρχία παρά σε μια αμεσοδημοκρατική θεσμική συγκρότηση και ότι, ναι, είναι σημαντικό δικαίωμα και χρέος να ψηφίζει κανείς, έστω και ανά τετραετία.

   Δεν τον έπειθα. Καθόλου. Έβλεπα στα μάτια του, πόσο κοινότοπα, ανούσια και ψευτο-ευπρεπή θεωρούσε όλα τα επιχειρήματα μου, πόσο θλιβερά συμβατική την τοποθέτηση και τη στάση μου. Δεν ξέρω, μπορεί και να είχε δίκιο. Σίγουρα πάντως, ήταν πιο σίγουρος, για όσα υποστήριζε, από μένα.

   Δυό ημέρες μετά την κουβέντα μας με τον Νικόλα η Ευρώπη -και ιδίως η Βόρεια- ξυπνούσε αιφνιδιασμένη από τα αποτελέσματα των ιταλικών εκλογών. Οι αρχικές μάλιστα αντιδράσεις ακόμη και εξαιρετικά υψηλόβαθμων Γερμανών αξιωματούχων έδειξαν εκτός από έλλειψη ψυχραιμίας και απουσία στοιχειώδους τακτ. Ο διεθνής τύπος έβριθε -τις ημέρες που ακολούθησαν- ερμηνειών και αναλύσεων για τα αίτια και τη σημασία του εκλογικού αποτελέσματος, ενώ οι αποφάσεις του ιταλικού λαού αντιμετωπίσθηκαν από πολλούς Βορειοευρωπαίους με απρεπή και περιφρονητικό τρόπο.

Οι εν Ελλάδι αντιδράσεις δεν θα μπορούσαν να υστερούν σε αμετροέπεια. Άλλοι έσπευσαν να προοικονομήσουν την αρχή μιας «επανάστασης των Νοτίων» που θα σαρώσει τις τευτονικές εμμονές και την γερμανικής εμπνεύσεως μονομανή λιτότητα, άλλοι δε, ούτε λίγο ούτε πολύ, εγκάλεσαν τον ιταλικό λαό γιατί με την «ανωριμότητα» του και την «αφροσύνη» του θέτει σε κίνδυνο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα ή τον οικτίραν γιατί «παρασύρθηκε από τις σειρήνες του λαϊκισμού».
Δεν νομίζω ούτε ότι ο Μπέμπε Γκρίλλο θα αποδειχθεί ο μεταμοντέρνος... Σιμόν Μπολιβάρ της Μεσογείου, ούτε ότι έχει νόημα να ανησυχούν οι «έγκριτοι»... Έλληνες αναλυτές για το μέλλον της ιταλικής κοινωνίας (...έχει και το χιούμορ τα όρια του).
Κατά τη γνώμη μου, πέραν ορισμένων προφανών συμπερασμάτων από τις ιταλικές εκλογές (πολιτική ήττα μιας ακόμη κυβέρνησης που εφαρμόζει τις συνταγές-διαταγές του Βερολίνου, άνοδος του ευρω-σκεπτικισμού, ενίσχυση των εθνικών περιχαρακώσεων), το πλέον ενδιαφέρον και σημαντικό μήνυμα είναι η συντριβή του Μάριο Μόντι, και στο πρόσωπο του, της λογικής της επιβολής -άνωθεν και... έξωθεν- στη διακυβέρνηση των, χτυπημένων από την κρίση, ευρωπαϊκών χωρών, «τεχνοκρατικών αυθεντιών» που θα εφαρμόσουν, υποτίθεται, χωρίς να λογαριάζουν το πολιτικό κόστος, τις περίφημες «μεταρρυθμίσεις» που έχουν ανάγκη οι κοινωνίες τους.

Όταν, πριν ένα χρόνο, οι Μόντι και Παπαδήμος, εμφανίζονταν -και επιβάλλονταν- ως Μεσσίες, και έχαιραν αδιαφιλονίκητης δημοσκοπικής δημοφιλίας, είχα γράψει:

...«Οι «τεχνοκράτες» καλούνται να υπηρετήσουν με το πνευματικό φωτοστέφανο του «ειδικού» και το ηθικό φωτοστέφανο του μη έχοντος πολιτικές φιλοδοξίες («Δεν είμαι πολιτικός», ήταν η πρώτη δήλωση του Πρωθυπουργού, αμά τη αναλήψει των καθηκόντων του) μια, μόνη και συγκεκριμένη πολιτική, η οποία ως (κατά Thatcher) TINA: there is no alternative (δεν υπάρχει εναλλακτική), δεν θα έπρεπε ιδεωδώς να απαιτεί και λαϊκή έγκριση ή τέλος πάντων αυτή να αναβάλλεται ει δυνατόν για χρόνο, κατά τον οποίο θα έχουν παρέλθει οι έκτακτες συνθήκες (περιπτώσεις Ελλάδας και Ιταλίας)»....

...«Η γραφειοκρατική θεσμική συγκρότηση της ενωμένης Ευρώπης ενισχύει την αίσθηση των Ευρωπαίων πολιτών ότι οι αποφάσεις που αφορούν τη ζωή και το μέλλον τους, λαμβάνονται εν πολλοίς ερήμην τους και τους επιβάλλονται. Η οικονομική κρίση ενισχύει περαιτέρω και  πολλαπλασιάζει το συγκεκριμένο συναίσθημα. Ο άνωθεν επιβαλλόμενος αντι-λαϊκισμός των «ειδημόνων», αν υποτεθεί ότι αντιστρατεύεται τον αντι-ευρωπαϊκό λαϊκισμό, το μόνο που επιτυγχάνει είναι να τον ενισχύει, είτε στην ακρο-δεξιά εθνικιστική είτε στην αριστερίστικη εκδοχή του.

  Ο λαϊκισμός δεν αντιμετωπίζεται από τον «τεχνοκρατισμό» και τη λατρεία της «δημοκρατίας των διευθυντών», μάλλον τρέφεται από αυτά. Η καταγγελία του λαϊκισμού δεν μπορεί εν τέλει να μετατρέπεται σε απόπειρα εξοβελισμού του λαϊκού ως φορέα πολιτικής και δημοκρατικής νομιμοποίησης».

Οι τεχνοκράτες ενδεχομένως γνωρίζουν περισσότερα ή καλύτερα. Η πολιτική όμως δεν είναι τηλεπαιχνίδι γνώσεων, είναι πάλη ιδεών, είναι σύγκρουση συμφερόντων, είναι και αναζήτηση συγκλίσεων και κοινών τόπων. Γιατί η ζωή δεν είναι διαγώνισμα, είναι αγώνας.

Νικόλα, ακόμη και κολοβή, η δημοκρατία έχει δύναμη. Είναι ο μόνος τρόπος για να ορίζουν, έστω και ως ένα βαθμό, οι κοινωνίες τις τύχες τους.

Και όπως είπε και ο Dani Rodick (καθηγητής διεθνούς πολιτικής οικονομίας στο Harvard, ήτοι κατεξοχήν ...τεχνοκράτης):

«Όταν το παιχνίδι παίζεται μεταξύ των αγορών και των ψηφοφόρων, πόνταρε όλα τα λεφτά στους ψηφόρους».


Info: Η Ιταλία τραντάζει την ασταθή Ευρώπη. Του Νίκου Ξυδάκη

Πόσο σπρεντ δίνει ο Γκρίλο; Toυ Παύλου Τσίμα

Η Ιταλία σώζει την τιμή της Ευρώπης. Του Άκη Κοσώνα

Η έκπτωση της πολιτικής. Του Προκόπη Δούκα.

Καραγκιόζηδες, όλων των χωρών, ενωθείτε. Του Νίκου Μπίστη