Εκλογικές επιλογές στον καιρό της διαρκούς πολυ-κρίσης

 

Οι εποχές που η ελληνική γλώσσα υπήρξε εξαγωγός λέξεων και όρων επιστημονικών (και όχι μόνον) έχει παρέλθει προ πολλού. Έχοντας η ίδια απολέσει τον δυναμισμό και τη ζωντάνια της, αντανακλώντας την υποχώρηση του ειδικού βάρους και της εμβέλειας της ελληνόφωνης σκέψης και πνευματικής παραγωγής, εισάγει πλέον αθρόα στην καθομιλουμένη, αλλά και στη γραπτή εκδοχή της, πληθώρα λέξεων και ορολογιών, ως επί το πλείστον από την αγγλική, κυρίως γιατί τα σύγχρονα ρεύματα σκέψης και προβληματισμού γεννιούνται στην εσπερία. Ενίοτε δε συμβαίνει και το οξύμωρο να επανεισάγουμε από τα αγγλικά ελληνικής εν πολλοίς προέλευσης νεολογισμούς, όπως οι όροι poly-crisis (πολυ-κρίση) και perma-crisis (διαρκής κρίση) που κυριαρχούν το τελευταίο διάστημα στους διεθνείς και δευτερευόντως στους ελληνικούς οργανισμούς στρατηγικών αναλύσεων.

    

    Οι ανωτέρω όροι χρησιμοποιούνται ευρύτατα διεθνώς γιατί αποδίδουν με ευκρίνεια την παγκόσμια -λίγο πολύ- πραγματικότητα: δε βιώνουμε πλέον μεμονωμένες και χρονικά καθορισμένες κρίσεις, αλλά βρισκόμαστε παγκοσμίως σε συνθήκες διαρκών, διασυνδεόμενων, πολλαπλών και πολυ-θεματικών κρίσεων, σε ένα περιβάλλον μιας τρόπον τινά δομικής αστάθειας. Ο σχετικά σταθερά δομημένος μετα-πολεμικός κόσμος (έστω και σε συνθήκες ψυχρού πολέμου και ισορροπίας τρόμου), έδωσε τη θέση του αρχικώς περί τα τέλη του προηγούμενου αιώνα στην αφελή ψευδαίσθηση του τέλους της ιστορίας και της επικράτησης του δυτικότροπου οικονομικού και πολιτικού φιλελευθερισμού, για να συνειδητοποιηθεί σύντομα ότι ούτε η ιστορία τελειώνει ποτέ, ούτε οι πάσης φύσεως απειλές και κίνδυνοι εκλείπουν. Αρχής γενομένης (έστω σε επίπεδο εμφανές) από την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, που κλόνισε το διεθνές οικονομικό σύστημα και λειτούργησε ως καταλύτης της ελληνικής κρίσης χρέους, ακολούθησε και εξελίσσεται μια αλυσίδα διεθνών κρίσεων: έξαρση της ισλαμικής και άλλων μορφών τρομοκρατίας, γεωπολιτική αποσταθεροποίηση, παρόξυνση μεταναστευτικών και προσφυγικών πιέσεων, η πανδημία, διατάραξη των παγκοσμίων εφοδιαστικών αλυσίδων, ελλείψεις πρώτων υλών, ο πόλεμος στην Ουκρανία, ενεργειακή κρίση, επιταχυνόμενη -στα όρια του μη αναστρέψιμου- κλιματική αλλαγή, επανάκαμψη του πληθωρισμού (με την απειλή του στασιμο-πληθωρισμού παρούσα), στεγαστική κρίση ακόμη και στις ισχυρότερες οικονομίες, έκρηξη κοινωνικών ανισοτήτων, σημεία κοινωνικής διάρρηξης και οιωνεί απειλής για τη σταθερότητα των δημοκρατικών θεσμών ακόμη και στις ώριμες δυτικές δημοκρατίες. Στη σκιά της ρωσικής εισβολής και του πολέμου στην Ουκρανία απειλήθηκε μεγάλης κλίμακας επισιτιστική κρίση. Ακόμη και η χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων δεν φαντάζει πλέον αδιανόητη.

      Αν κάτι κατέστη σαφές την τελευταία δεκαετία είναι ότι αφ'ενός οι κοινωνίες και οι ηγεσίες τους θα πρέπει να μάθουν να λειτουργούν σε συνθήκες διαρκών, πολλαπλών και αλληλοσυνδεόμενων κρίσεων και αφ'ετέρου ότι δεν μπορείς αυτάρεσκα και κοντόφθαλμα να θεωρείς ότι σε ένα διεθνές περιβάλλον τόσο ευρείας όσμωσης μπορεί ποτέ να είσαι "θωρακισμένος" από οτιδήποτε.

   Η μετάβαση στην ψηφιακή εποχή εξελίσσεται με ασύλληπτη ταχύτητα και δημιουργεί καινοφανείς προκλήσεις, κινδύνους και ευκαιρίες. Η τεχνητή νοημοσύνη, η καθολική δικτύωση, η βιοτεχνολογία αλλάζουν ιλιγγιωδώς τη ζωή μας, την εργασία, την οικονομία, την ιατρική, την επικοινωνία, τη δημόσια και την ιδιωτική σφαίρα, αλλάζουν εμάς τους ίδιους ως είδος. Τόσο οι αλλαγές, όσο και ο ρυθμός τους είναι συγκλονιστικά.

   Για μια χώρα σαν την Ελλάδα με τις δικές της αγκυλώσεις, καθυστερήσεις, ιδιαιτερότητες και δυνατότητες η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση και ο τρόπος που αλλάζει τον κόσμο συνιστούν μια μοναδική, ανεπανάληπτη ίσως ευκαιρία να καλύψει το χαμένο έδαφος, να «κόψει δρόμο», να καταστεί από ουραγός των ανεπτυγμένων κοινωνιών, πρωταγωνίστρια της νέας εποχής που ανατέλλει. Δεν χρειάζεσαι πλέον ούτε τεράστια κεφάλαια, ούτε τεράστιες εκτάσεις και πλουτοπαραγωγικές πηγές, ούτε καν ιδιαίτερα ανεπτυγμένες κλασσικές βιομηχανικές υποδομές για να πετύχεις. Είναι η εποχή της γνώσης, της καινοτομίας, της δημιουργικής σκέψης, της ευελιξίας, της προσαρμοστικότητας, του ανθρώπινου κεφαλαίου. Αρκεί να επικεντρωθούμε με προσήλωση σε όσα απαιτούνται να καλλιεργήσουμε περαιτέρω και να εκμεταλλευθούμε όσα συγκριτικά πλεονεκτήματα έχουμε στα πεδία αυτά.

   Στην εποχή λοιπόν της διαρκούς πολυ-κρίσης και της ψηφιακής επανάστασης τι είδους χαρακτηριστικά οφείλουν να έχουν όσοι θα επιλεγούν είτε να ηγηθούν, είτε να μας εκπροσωπήσουν; Στρατηγική προόραση, μελλοντοστραφή σκέψη, στέρεα συγκρότηση, διαχειριστική επάρκεια, διεθνείς παραστάσεις. Οι καθηλώσεις σε ιδεολογικά σχήματα και νοοτροπίες του προηγούμενου αιώνα (ή και αιώνων), η καταφανής έλλειψη πνευματικής παρασκευής, ο αυτάρεσκος επαρχιωτισμός, η διχαστική ρητορική και ο απλουστευτικός μανιχαϊστικός τρόπος σκέψης είναι αλάνθαστες συνταγές αποτυχίας, αυτ-απάτης ή/και περιπετειών.

    Δεν έχω ψευδαισθήσεις. Ο χρόνος που υπολείπεται ως τις εκλογές θα κυλήσει πάνω-κάτω όπως όλοι φανταζόμαστε. Θα συζητούνται ανούσια και ασήμαντα θέματα, μέσα σε ένα κλίμα ακραίας πόλωσης, μισαλλοδοξίας και εχθροπάθειας και η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών, είτε θα στοιχηθεί σε κομματικές στρατεύσεις, είτε (ακόμη χειρότερα)  θα επιλέξει ακραίες έως γελοίες εκδοχές ενός ρηχού και ανερμάτιστου ψευδο-αντισυστημισμού. Το αποτέλεσμα όμως, και τελικά την επόμενη μέρα, το κρίνει, ως επί το πλείστον, το μικρό, αλλά κρίσιμο, εκείνο ποσοστό των πολιτών που προσπαθεί με ψυχραιμία και ευθυκρισία να διακρίνει ποιότητες, να ιεραρχήσει προτεραιότητες, να αποτρέψει κινδύνους και πισωγυρίσματα, να δει τη «μεγάλη εικόνα» και που έχει το ψυχικό σθένος και την πνευματική ωριμότητα να ψηφίσει την καλύτερη δυνατή επιλογή από τις... υπαρκτές (έστω και ως «μη χείρον βέλτιστον»).

Με γνώμονα το μέλλον που είναι ήδη εδώ...