Αγορά χρόνου

«Όταν πρέπει να κάνει κανείς κάτι, ο πιο κατάλληλος χρόνος είναι τώρα»

                                Francois Mitterand

«Μα ο χρόνος ο αληθινός είναι ο γιος μας ο μεγάλος και ο μικρός»

                            Διονύσης Σαββόπουλος

«Πάντα είναι ο κατάλληλος χρόνος για να κάνεις αυτό που είναι σωστό»

                                  Μartin Luther King

«Άκουσε, ο λόγος είναι των στερνών η φρόνηση

Κι ο χρόνος γλύπτης των ανθρώπων παράφορος»

                                  Οδυσσέας Ελύτης

Έβρισκα πάντα, λεκτικά άκομψη και νοηματικά αδόκιμη την έκφραση «αγοράζω χρόνο». Στην πραγματικότητα η έκφραση αυτή, που τα τελευταία χρόνια άρχισε να χρησιμοποιείται στην ελληνική καθομιλουμένη, είναι μετάφραση του αγγλικού "buy time". Στην αγγλοσαξωνική κουλτούρα και βιοφιλοσοφία τα πάντα αποτελούν δυνητικά αντικείμενο αγοραπωλησίας και υπό την έννοια αυτή, και ο χρόνος μπορεί να αγορασθεί (άλλωστε και η περίφημη φράση «ο χρόνος είναι χρήμα» στον Αμερικανό  πολιτικό και συγραφέα Benjamin Franklin αποδίδεται). Η πραγματική βέβαια έννοια της αγοράς χρόνου, είναι, ότι κάποιος, που είναι αντιμέτωπος με μια δύσκολη κατάσταση, μια αντιξοότητα ή έναν ισχυρό αντίπαλο, προσπαθεί να μεταθέσει χρονικά την ευθεία αντιμετώπιση τους, ώστε να μπορέσει να προετοιμασθεί καλύτερα ή να διαμορφώσει τις ευνοϊκότερες δυνατές γι’αυτόν συνθήκες και να αντιπαρατεθεί κατά πρόσωπο με το πρόβλημα ή τον αντίπαλο του, όταν πια οι διαμορφωθείσες ισορροπίες τον ευνοούν. Όπως συχνά συμβαίνει στον τόπο μας, όταν μεταφράζουμε έννοιες, φράσεις, πρακτικές από την εσπερία, που ενίοτε δεν είναι απόλυτα συμβατές με τη δική μας οπτική και παράδοση, είτε τις παρερμηνεύουμε, τις παρεξηγούμε και τις διαστρεβλώνουμε, είτε τις κοπιάρουμε μαϊμουδίζοντας άκριτα χωρίς να τις επεξεργασθούμε. Η νεοελληνική λοιπόν εκδοχή της αγοράς χρόνου είναι η καθυστέρηση, η αναβλητικότητα, η μετάθεση της επίλυσης των προβλημάτων από τους επόμενους και εν τέλει η άρνηση της πραγματικότητας και ο στρουθοκαμηλισμός.

Το πρόβλημα της δραματικής αύξησης του δημοσίου χρέους ήταν ορατό και καταγεγραμμένο ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 και επιλέξαμε να το αγνοήσουμε ή να το μεταθέσουμε για τις επερχόμενες γενεές.... Αγοράζαμε χρόνο.

Ο συνδυασμός δημογραφικού προβλήματος, γήρανσης του πληθυσμού και αύξησης του κόστους (διεθνώς) της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης δημιουργούσε εφιαλτικές προοπτικές για τη βιωσιμότητα των ασφαλιστικών ταμείων και εμείς γεμίζαμε τη χώρα με συνταξιούχους 45ηδες και 50ηδες, δίναμε συντάξεις «εθνικής αντίστασης» σε αγέννητους στην κατοχή, σε «άγαμες θυγατέρες» και σε μαϊμού ανάπηρους. Γνώριζαν οι πάντες, ότι δραστικές παρεμβάσεις στο ασφαλιστικό σύστημα ήταν αναγκαίες, αλλά.... Αγοράζαμε χρόνο.

Το παραγωγικό μας μοντέλο, από μια χώρα πρωτογενούς και όχι μόνο παραγωγής, μετατρεπόταν γοργά σε μια οικονομία ακριβών υπηρεσιών και αεριτζίδικης εργολαβικής «ανάπτυξης» των υπερκοστολογημένων και χρυσομιζαρισμένων δημοσίων έργων, ο παραγωγικός μας ιστός αποδιαρθώνονταν, η ανταγωνιστικότητα μας καταβαραθρώνονταν, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών επιδεινώνονταν με γεωμετρική πρόοδο και εμείς βολευόμασταν με τις επιδοτήσεις και τα διακοποδάνεια και παριστάναμε τους επενδυτές στο χρηματιστήριο.....Αγοράζαμε χρόνο.

Ένας λαός, παραδοσιακά, αποταμιευτών, μετατράπηκε ταχύτατα (μέσα σε λιγότερο από δέκα χρόνια) σε λαό δανειζομένων υπερκαταναλωτών, ο ιδιωτικός δανεισμός εκτινάσσονταν (αν και παραμένει ακόμη χαμηλός σε σχέση με τις δυτικές χώρες) και οι σημερινοί «νουνεχείς»-εκσυγχρονιστές υποστηρικτές του μνημονίου (τραπεζίτες, οικονομικοί αναλυτές, καθηγητές οικονομικών) επικροτούσαν τότε τον «αναπτυξιακό χαρακτήρα της πιστωτικής επέκτασης». Ουδείς ασχολείτο με την καταστροφή που ερχόταν....Αγοράζαμε χρόνο.

Η δημόσια διοίκηση σε κάθε πιθανή έκφανση της παραδίδονταν στην κατάλυση της ιεραρχίας, την αναποτελεσματικότητα, τη γραφειοκρατική τερατογένεση και τη διαφθορά, τα πανεπιστήμια υποβαθμίζονταν από τον κομματισμό και την οικογενειοκρατία, η δικαιοσύνη ακυρώνονταν από τις ασύλληπτες καθυστερήσεις στην απονομή της και από την εκτός λογικής «προστασία» των πολιτικών προσώπων, στο χώρο της υγείας στήνονταν ένα ,εξωφρενικό στη χλιδή του, πάρτυ μαύρου χρήματος και ουδείς τόλμησε να συγκρουσθεί με τις πραγματικότητες αυτές και κυρίως με τα ισχυρά συμφέροντα που τις διαιώνιζαν. Βαυκαλιζόμασταν ακούγοντας μεγαλόστομα πυροτεχνήματα για την «ισχυρή Ελλάδα του εκσυγχρονισμού» και την «επανίδρυση του κράτους». Είναι σαφές....Αγοράζαμε χρόνο.

Το καλοκαίρι του 2009, η κυβέρνηση Καραμανλή κατέρρεε, το τσουνάμι της οικονομικής κρίσης περνούσε με ταχύτητα τον Ατλαντικό με κατεύθυνση τις ακτές μας και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης και βέβαιος επερχόμενος Πρωθυπουργός γυρνούσε τη χώρα λαϊκίζοντας ασύστολα, υποσχόμενος παροχές και .....επανακρατικοποιήσεις (της Ολυμπιακής, του ΟΛΠ κτλ). Στην καλύτερη, για τα κίνητρα του, περίπτωση ανέβαλε την αναγγελία της αλήθειας στον ελληνικό λαό.....Αγόραζε χρόνο.

Η αναβλητικότητα στη λήψη μέτρων το 2009 και τις αρχές του 2010 συνέβαλε στην εκδήλωση της  αδυναμίας δανεισμού και η χώρα βρέθηκε στην προκρούστεια κλίνη του ΔΝΤ. Και τότε όμως, αντί να διαπραγματευτούμε σοβαρά (και με απείρως περισσότερα όπλα στα χέρια μας, από ότι σήμερα) ένα πρόγραμμα  ορθολογικής σταδιακής προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας, δεχθήκαμε, χωρίς καν «να το διαβάσουμε», ένα εκτός πραγματικότητας μνημόνιο, που προέβλεπε, ότι θα βγούμε στις αγορές τον Ιανουάριο του 2012 (ναι, καλά διαβάσατε) και ότι επιπλέον των συσσωρευμένων χρεών μας θα αποπληρώναμε το δάνειο των 110 δις της τρόικας  μετά από διετή περίοδο χάριτος σε...3 μόλις χρόνια. Αλλά, και από τα μέτρα του μνημονίου, εφαρμόσαμε μόνο τις οριζόντιες περικοπές και τις φοροεπιδρομές και αναλωθήκαμε σε συγκρούσεις για τα ταξί και το μείζονος σημασίας θέμα του ωραρίου των φαρμακείων, αφήνοντας το κομματικό κράτος, τη φόρο- και εισφοροδιαφυγή αλώβητα, ενώ η οικονομία βυθιζόταν στην ύφεση και η κοινωνία στην απόγνωση. Προφανώς...Αγοράζαμε χρόνο.

Συρθήκαμε, χωρίς άποψη, σχέδιο και ηθικό σε δύο διαδοχικές αποφάσεις περί κουρέματος (PSI και PSI+ είναι οι χρησιμοποιούμενοι ευφημισμοί), η κοινωνική οργή φούσκωνε και παρά την κατάρρευση της κυβέρνησης Παπανδρέου από την παταγώδη αποτυχία της και την έλλειψη οιασδήποτε δημοκρατικής νομιμοποίησης των επιλογών της, το πολιτικό σύστημα με το πρόσχημα του εκβιασμού των δανειστών απέφυγε την προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία, προσπαθώντας να αναβάλει τον νομοτελειακό του καταποντισμό και την πολυδιάσπαση του, επιστρατεύοντας έναν τραπεζίτη, με την ελπίδα ότι θα λειτουργούσε ως βαλβίδα αποσυμπίεσης... Αγόραζαν χρόνο.

Και βέβαια η πορεία ήταν προδιαγεγραμμένη. Το δεύτερο μνημόνιο είναι απείρως σκληρότερο και υφεσιακότερο του πρώτου, το ύφος και οι δηλώσεις των γερμανών κυρίως αξιωματούχων γίνονται όλο και ιταμότερες, η κοινωνία βράζει, η απόγνωση γίνεται οργή και αύριο θα γίνει πιθανώς τυφλό αυτοκαταστροφικό μίσος, οι συστημικές πολιτικές δυνάμεις-παρατάξεις του αστικού κοινοβουλευτισμού διαλύονται (δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο: 20 βουλευτές, και πιθανοί αυριανοί υπουργοί, του προηγούμενου στις δημοσκοπήσεις κόμματος επιλέγουν τη διαγραφή τους), τα πανιά μιας έξαλλης αριστεράς και ενδεχομένως σύντομα μιας πατριδοκάπηλης ακροδεξιάς φουσκώνουν και αυτοί τι κάνουν; Μα ...αγοράζουν χρόνο.


H χώρα είναι χρεοκοπημένη, οι προβλέψεις του δεύτερου μνημονίου που υπερψηφίσθηκε χθες ανήκουν στην σφαίρα της εικονικής πραγματικότητας (1 δις ευρώ είναι η υστέρηση εσόδων του εκτελούμενου προϋπολογισμού μόνο για τον Ιανουάριο),  η μονομανής λιτότητα και η «μαγική συνταγή» της εσωτερικής υποτίμησης οδηγούν σε μη διαχειρίσιμη κοινωνική έκρηξη και  η πολιτική τάξη που έριξε το πλοίο στα βράχια, αρνείται πεισματικά να αποχωρήσει και προσπαθεί να...αγοράσει χρόνο, με την ελπίδα ότι θα διαχειρισθεί από θέση εξουσίας, και την καταστροφή.

Υπάρχει βέβαια σε όλα αυτά, ένας πραγματικά σοβαρός αντίλογος, από πολύ σοβαρούς ανθρώπους και υπεύθυνους πολιτικούς. Παραδέχονται ότι και το δεύτερο μνημόνιο οικονομικά δεν οδηγεί πουθενά και η εφαρμογή του ξεπερνά τις αντοχές της ελληνικής κοινωνίας, αλλά επιμένουν ότι η άρνηση του θα σήμαινε άμεση άτακτη χρεοκοπία, άμεσο κοινωνικό χάος, έξοδο της χώρας από την ευρωζώνη, ανείπωτη φτώχεια, ξεπούλημα δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας στα κοράκια που έχουν μεταφέρει τον πλούτο τους στο εξωτερικό. Λένε ακόμη, ότι οι Ευρωπαίοι είναι πλέον οχυρωμένοι, έναντι ενδεχόμενης ελληνικής στάσης πληρωμών και δεν θα διστάσουν στιγμή να μας δείξουν την πόρτα της εξόδου, άρα δεν μπορούμε να διαπραγματευθούμε τίποτα. Εκτιμούν όμως, ότι ακριβώς επειδή αυτός ο γερμανικής έμπνευσης πανευρωπαϊκός ζουρλομανδίας λιτότητας βυθίζει σιγά-σιγά όλη την ευρωζώνη σε ύφεση και η Πορτογαλία οδηγείται στα δικά μας βήματα, αργά ή γρήγορα και εκ των πραγμάτων η αποτυχία του μοντέλου θα καταστεί προφανής, δεν θα μπορούν όλα να χρεώνονται στην «αμαρτωλή» Ελλάδα, οι πολιτικές ισορροπίες στην Ευρώπη θα αλλάξουν (π.χ. τον Απρίλιο κατά τα φαινόμενα ο Σαρκοζί θα είναι παρελθόν) και πολιτικές ευρωπαϊκής συνοχής (ευρωομόλογα), περιφερειακής ανάπτυξης ( ενεργοποίηση Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων) και λελογισμένης ποσοτικής χαλάρωσης θα υιοθετηθούν. Όταν αυτό συμβεί, λένε, εμείς πρέπει να είμαστε ακόμη στην Ευρώπη και να επωφεληθούμε και όχι να αυτοκτονήσουμε τώρα απορρίπτοντας το PSI, το μνημόνιο και τη νέα δανειακή σύμβαση. Άρα στην περίπτωση αυτή, συμφέρει να ...αγοράσουμε χρόνο.

Είναι πολύ πιθανό, αυτή η άποψη να είναι σωστή (και ειλικρινά το εύχομαι). Φοβάμαι όμως, πως δεν είναι. Αν το ευρωϊερατείο και κυρίως η γερμανική πολιτικοοικονομική ελίτ έχει όντως σταθμίσει, ότι το κόστος μιας πιθανής εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη, είναι μικρότερο από αυτό της στήριξης της και είναι έτοιμοι να μας δείξουν την έξοδο, θα το κάνουν αργά ή γρήγορα, και μάλιστα όσο ο καιρός περνάει με όλο και μικρότερο για αυτούς κόστος. Αυτή τη στρατηγική εξυπηρετούν και οι διαρκείς απαξιωτικές, ανοιχτά ρατσιστικές ενίοτε, επιθέσεις στην Ελλάδα και τους έλληνες: πρέπει να πεισθούν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες και ει δυνατόν και οι αγορές, ότι η Ελλάδα είναι μια ειδική περίπτωση, ένας λεπρός που πρέπει να απομονωθεί, ένα καρκίνωμα που πρέπει να εξαιρεθεί, ένα γαγγραινώδες μέλος που πρέπει να αποκοπεί, για να μην επεκταθεί η σηψαιμία. Πασχίζουν να δείξουν, ότι δεν είναι και συστημικό ευρωπαϊκό, το πρόβλημα, αλλά αμιγώς της ελληνικής ιδιάζουσας περίπτωσης. Παράλληλα με τις «διαρροές» περί επιτρόπων και ειδικών λογαριασμών, ερεθίζουν το θυμικό των ελλήνων πολιτών και τους εξωθούν σε ακρότητες, που ενδεχομένως θα έφερναν πιο κοντά την έξοδο-αποβολή μας από  τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Ταυτόχρονα, ο θανατηφόρος βρόχος λιτότητα,  ύφεση, αστοχία δημοσιονομική, νέα μέτρα, μεγαλύτερη ύφεση κοκ. θα στραγγαλίζει καθημερινά την οικονομία, θα γονατίζει την κοινωνία και η επίσημη χρεοκοπία που υποτίθεται ότι  αποτρέπουμε σήμερα, θα έρθει και θα μας βρει αύριο, με περισσότερα κοινωνικά ερείπια, με πιο τσακισμένη παραγωγική βάση, με τη δημόσια περιουσία ξεπουλημένη ή υποθηκευμένη. Στην περίπτωση αυτή, ο χρόνος που....αγοράζουμε, δε δουλεύει υπέρ μας, αλλά εναντίον μας. Αν θέλουμε την Ελλάδα, μέλος μιας δημοκρατικής Ευρώπης, ίσως πρέπει να πούμε έγκαιρα ένα ΟΧΙ. 


Κλείνοντας, επανέρχομαι στο αρχικό μου θέμα. Νομίζω, ότι τον χρόνο, τις περισσότερες φορές, δεν μπορείς να τον αγοράσεις. Μπορείς να τον αξιοποιήσεις, να τον σπαταλήσεις, να τον βιώσεις.
Ο χρόνος κυλά...

Υ.Γ. Για να το ελαφρύνουμε λίγο: «Δεν προλαβαίνω» από τους Locomondo



και για όσους επιμένουν μελαγχολικά: «Στην ρωγμή του χρόνου» από τους Νίκο Παπάζογλου
και Μανώλη Ρασούλη (...ξανάσμιξαν πέρυσι)