Ευτυχώς επτωχεύσαμεν ή δυστυχώς (ξανά) διασωθήκαμε

Έγραφα πριν από λίγες ημέρες: «Ή μήπως δεν εκφράζεται δημοσίως η θέση της ελληνικής κυβέρνησης, για να προσπαθήσει μετά την ανακοίνωση σε αυτήν από τους εταίρους μας της "τελικής λύσης", να ξανά-θριαμβολογήσει ότι έσωσε την πατρίδα για μία ακόμη φορά; Όταν δεν έχεις ξεκαθαρίσει εκ των προτέρων τις επιδιώξεις σου εν'όψει μιας "διαπραγμάτευσης" (για να κάνουμε και λίγο χιούμορ), μπορείς μετά το πέρας της να εμφανίσεις οιοδήποτε αποτέλεσμα ως επιτυχία».
Οι θριαμβολογίες της κυβέρνησης δεν ήταν δύσκολο να προβλεφθούν. Ότι θα βαφτιζόταν εθνοσωτήριο σχεδόν, ότι ακριβώς χαρακτηριζόταν «τεράστιο λάθος για την χώρα» (από τον υπουργό οικονομικών) και «καταστροφή για τους έλληνες πολίτες» (από τον Πρωθυπουργό) ήταν απολύτως βέβαιο. Σε άλλες εποχές θα μπορούσαμε να εντάξουμε τη ρητορική αυτή στη συνήθη πολιτική-κομματική επικοινωνιακή διαχείριση με την πρακτική της ωραιοποίησης της πραγματικότητας από την εκάστοτε κυβέρνηση. To πρόβλημα, για την ακρίβεια ο ιστορικών διαστάσεων κίνδυνος, απορρέει από το γεγονός, ότι η πραγματικότητα που αντιμετωπίζουμε δεν είναι καθόλου συνήθης, βρισκόμασθε στη δυσχερέστερη θέση που έχει βρεθεί η χώρα εδώ και δεκαετίες και τα φθηνά ρητορικά σχήματα και οι λεκτικές ακροβασίες που βαφτίζουν π.χ. την χρεοκοπία, ελάφρυνση χρέους, διαρρηγνύουν και τα τελευταία νήματα στοιχειώδους εμπιστοσύνης των πολιτών στο λεγόμενο πολιτικό σύστημα συλλήβδην, με την προοπτική να προκύψει συντομότατα απόλυτο έλλειμμα πολιτικής διεύθυνσης, και μάλιστα στην χειρότερη δυνατή στιγμή. Δεν μου αρέσει καθόλου να κινδυνολογώ, αλλά το ενδεχόμενο να καταστεί πολύ γρήγορα η χώρα "μη κυβερνήσιμη" (από οιονδήποτε, ας μην πλανώνται οι επιτελείς της αξιωματικής αντιπολίτευσης) είναι ορατό. Πώς αλλιώς να ερμηνεύσει κανείς τα πρόσφατα γεγονότα στις παρελάσεις; (για τα περί υποκίνησης από συγκεκριμένο πολιτικό χώρο έχω να πω τα εξής: εν μέσω καταιγίδας και με ένα μπιτόνι βενζίνης να προσπαθήσεις, φωτιά δεν θα ανάψει, με ζέστη και αέρα αρκεί και ένα τσιγάρο για να καεί το σύμπαν). Μια χαοτική, αυτοκαταστροφική, κοινωνική έκρηξη είναι πιθανότατα επί θύραις.



Στο σημείο αυτό επιτρέψτε μου μια μικρή ιστορική αναδρομή στην περίοδο της πιο γνωστής χρεοκοπίας του ελληνικού κράτους (αν και δεν ήταν η μόνη- δες και εδώ), την περίοδο του τέλους του 19ου-αρχών του 20ου αιώνα. Υπό το βάρος του υπέρογκου δανεισμού της χώρας, που ξεκινά μάλιστα προ της απελευθέρωσης της και με συχνά ληστρικά επιτόκια, ο Χαρίλαος Τρικούπης αναγκάζεται από του βήματος της Βουλής να παραδεχθεί ότι η χώρα χρεοκόπησε με την περίφημη φράση "Δυστυχώς επτωχεύσαμεν" (αν και από πολλούς αμφισβητείται αν όντως ελέχθη η συγκεκριμένη πρόταση εντός του κοινοβουλίου). Είχε προηγηθεί μια περίοδος, όπου ο Τρικούπης είχε προσπαθήσει να εκσυγχρονίσει θεσμικά και διοικητικά την χώρα, είχε κάνει μεγάλα έργα υποδομής (διώρυγα της Κορίνθου, σιδηροδρομικό δίκτυο Πελοποννήσου, είχε οραματισθεί και την γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου), είχε προσπαθήσει να θέσει την οικονομία σε τροχιά εκβιομηχάνισης και ανάπτυξης. Οι ακραίες πολιτικές συγκρούσεις της εποχής και ο συσσωρευμένος δανεισμός δεκαετιών δεν επέτρεψαν στην χώρα να ορθοποδήσει και την οδήγησαν στην πτώχευση το 1893. Το 1896, η Ελλάδα, παρ'όλα αυτά, διοργανώνει τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες των νεότερων χρόνων (υπήρξαν και αυτοί πολυέξοδοι, μια ακόμη ομοιότητα με την σύγχρονη εποχή) και το δράμα της περιόδου εκείνης καταλήγει σε ελληνο-τουρκικό πόλεμο και δεινή ήττα με απώλεια εδαφών το 1897. Η χώρα στρατιωτικά ηττημένη, εθνικά ταπεινωμένη, πολιτικά ανίσχυρη περιέρχεται σε καθεστώς επαχθούς Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (ΔΟΕ). Αν κάτι σας θυμίζουν όλα αυτά, σας διαβεβαιώ, ότι δεν είναι καθόλου τυχαίο. Η κατάσταση τα επόμενα χρόνια εξελίχθηκε εν μέσω οικονομικής υπανάπτυξης, κοινωνικής δυσφορίας (με την οργή του κόσμου να στρέφεται κυρίως κατά του στέμματος, της αυλής και των κομμάτων) και πολιτικής έντασης, και οδηγήθηκε τελικά στο στρατιωτικό μεν, αλλά με ευρεία λαϊκή απήχηση (κυρίως από την "αστική τάξη"), κίνημα στο Γουδί και στην ανάληψη της εξουσίας από τον κληθέντα από την Κρήτη Ελευθέριο Βενιζέλο.

Η Ιστορία γύριζε σελίδα.


Πολλοί ιστορικοί θεωρούν τα γεγονότα αυτά μια μορφή "ελληνικού τύπου" αστικής επανάστασης, που παραμέρισε ένα σαθρό και αποτυχημένο πολιτικό σκηνικό και οδήγησε εν τινί μέτρω σε εθνική αναγέννηση.

Iσχυρίζομαι ότι μια μορφή ειρηνικής "επανάστασης", που θα επιταχύνει την αντικατάσταση του ούτως ή άλλως καταρρέοντος πολιτικού σκηνικού της μεταπολίτευσης είναι πλέον κατεπείγουσα εθνική ανάγκη. Σπεύδω να ξεκαθαρίσω (προς αποφυγήν παρεξηγήσεων), ότι δεν αναφέρομαι σε οιαδήποτε μορφή στρατιωτικού κινήματος, όπως αυτό του 1909 (ευτυχώς τέτοιου είδους παρεμβάσεις του στρατεύματος είναι πλέον αδιανόητες), επιμένω όμως, ότι είναι απολύτως επείγουσα ανάγκη να δρομολογηθούν πολιτικές εξελίξεις ριζικής αν όχι καθολικής ανανέωσης του πολιτικού προσωπικού της χώρας, πριν η κατάσταση ξεφύγει και δεν είναι πλέον ελέγξιμη. Πρέπει τάχιστα να εξευρεθεί τρόπος να αποκατασταθεί η στοιχειώδης εμπιστοσύνη των πολιτών στην πολιτική ηγεσία της χώρας, και αυτό, δεν μπορεί, παρά να περιλαμβάνει και αντικατάσταση των ηγετικών προσώπων από άλλα, που δεν κουβαλούν το βάρος της συμμετοχής στην πορεία που οδήγησε ως εδώ. Τα ευρέως διακινούμενα σενάρια για σχηματισμό κυβερνήσεως εθνικής σωτηρίας κατόπιν συμφωνίας των ηγεσιών των δύο μεγαλυτέρων κομμάτων είναι, φρονώ, πολιτικώς ατελέσφορα. Αν συνιστούσαν μια κάποια λύση μερικούς μήνες νωρίτερα, πλέον μια τέτοια κυβέρνηση, χωρίς την πολιτική νομιμοποίηση των πολιτών δια της ψήφου των σε εκλογές, θα αντιμετώπιζε τα ίδια ακριβώς αξεπέραστα εμπόδια της διογκούμενης λαϊκής δυσφορίας και οργής, και άρα θα ήταν αδύναμη να εφαρμόσει οποιοδήποτε πρόγραμμα οικονομικής ανάταξης και αποκατάστασης της κοινωνικής συνοχής. Ιδεωδώς, την πρωτοβουλία για την εκκίνηση των εξελίξεων, θα μπορούσαν να αναλάβουν οι ηγεσίες των παρόντων κομματικών σχηματισμών, με την υψίστου πολιτικού και ηθικού συμβολισμού πράξη της παραιτήσεως και ακολούθως την προκήρυξη εκλογών εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος (45-60 ημερών), που θα επέτρεπε να τελεσφορήσουν διεργασίες και ζυμώσεις για τον σχηματισμό νέων κομματικών σχηματισμών. Επειδή όμως, για να είμαστε ρεαλιστές, αυτά μάλλον ανήκουν στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας, αυτό που απομένει στους πολίτες, είναι να χρησιμοποιήσουν την ψήφο τους, και τον σταυρό, στις εκλογές, που δεν είναι δυνατόν να αργήσουν πολύ, για να επιβάλλουν ριζική ανανέωση της κοινοβουλευτικής σύνθεσης  των παρόντων κομμάτων, με την ελπίδα, ότι αυτό θα αποτελέσει απαρχή για ένα νέο πιο ελπιδοφόρο ξεκίνημα αλλά και για εξελίξεις γενικότερης πολιτικής αναδιάταξης.

Αν υποθέσουμε ότι είναι, σαν να βρισκόμασθε στο 1893, επείγει να εξευρεθεί τρόπος, το 1909 να προηγηθεί και να αποτρέψει το 1897.

Ας το προσπαθήσουμε.


Υ.Γ. Η εικόνα είναι το Empire of light του Rene Magritte (1898-1967) από την Guggenheim Collection στη Βενετία.