E.O.Π.Υ.Υ. (Υγεία) υπό κατάρρευση. Μια εναλλακτική πρόταση (Μέρος Β΄)

(Όταν, προ εβδομάδος, δημοσίευσα το πρώτο μέρος αυτού του άρθρου, έκανα λόγο για τη σοβαρή πιθανότητα ενός άμεσου κραχ στο χώρο της υγείας. Δυστυχώς μια μερική επιβεβαίωση της συγκεκριμένης εκτίμησης ήρθε ένα-δύο εικοσιτετράωρα αργότερα, όταν προέκυψε με εκρηκτικό τρόπο το ζήτημα των φαρμάκων των καρκινοπαθών. Πρόκειται για θέμα σοβαρό, θλιβερό και ενδεχομένως απολύτως ενδεικτικό του τι έπεται. Οι μικροπολιτικοί καβγάδες που ξέσπασαν -μεσούσης βέβαια της προεκλογικής περιόδου- δεν αποτελούν θέμα του παρόντος σημειώματος- αλλά αναδεικνύουν, για μία ακόμη φορά, πόσο δύσκολο είναι σε αυτή τη χώρα, να αναζητήσουν πολιτικά κόμματα και εμπλεκόμενοι κοινωνικοί και επαγγελματικοί φορείς κοινούς τόπους για την αντιμετώπιση οποιουδήποτε προβλήματος, όσο εκρηκτικό και επείγον και αν είναι....
Ίσως μόνο στα ελληνικά η λέξη συμβιβασμός έχει αυτονόητα αρνητικό εννοιολογικό πρόσημο).


E.O.Π.Υ.Υ. (Υγεία) υπό κατάρρευση. Μια εναλλακτική πρόταση (Μέρος Β΄)

Κλειστά Ενοποιημένα Νοσήλεια-ΚΕΝ


Παρούσα κατάσταση: 

Θα προσπαθήσω με απλά λόγια να εξηγήσω το θέμα. Από τα τέλη του προηγουμένου έτους -πιλοτικά- και από την αρχή του τρέχοντος έτους -υποχρεωτικά- εφαρμόζεται ένας νέος τρόπος κοστολόγησης και αποζημίωσης από τα ταμεία (ΕΟΠΥΥ και τα υπόλοιπα) του κόστους νοσηλείας των ασθενών σε δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία και θεραπευτήρια βάσει προκαθορισμένου τιμολογίου-"πακέτου", ανάλογα με τη διάγνωση της πάθησης ή την επέμβαση στην οποία υποβλήθηκε κάθε ασθενής. Το σύστημα αυτό αντικατέστησε τον προηγούμενο τρόπο κοστολόγησης που χονδρικά άθροιζε νοσήλεια με το κόστος των χρησιμοποιηθέντων υλικών, αναλωσίμων και φαρμάκων καθώς και το κόστος των διενεργηθεισών εξετάσεων. Τα ΚΕΝ χρησιμοποιούνται στις περισσότερες προοδευμένες χώρες, κυρίως γιατί επιτρέπουν σημαντικές οικονομίες κλίμακος και δύνανται να μειώσουν δραματικά τη γραφειοκρατία. Επί της αρχής είναι σε γενικές γραμμές μια ορθολογική μεταρρύθμιση  γιατί απλοποιεί τις διαδικασίες κοστολόγησης και εξόφλησης των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας σε νοσοκομειακό επίπεδο, αλλά κυρίως γιατί θέτει αντικίνητρα στα νοσηλευτικά ιδρύματα για την κατάχρηση και την υπερτιμολόγηση υλικών και φαρμάκων (όπου κυρίως με ευθύνη μέρους του ιατρικού κόσμου γινόταν μέγα "πάρτυ" στις πλάτες των ταμείων και των φορολογουμένων). Από την άλλη πλευρά υπάρχουν και σημαντικά μειονεκτήματα: κάποια εγγενή και κάποια "ελληνικά". Το βασικό εγγενές μειονέκτημα είναι ο οριζόντιος-ισοπεδωτικός χαρακτήρας των ΚΕΝ. Ανεξάρτητα της ποιότητας των υπηρεσιών που παρέχει ένα νοσηλευτικό ίδρυμα, της επάρκειας του ιατρικού και νοσηλευτικού του προσωπικού, των ξενοδοχειακών του εγκαταστάσεων και του κόστους τους, τα νοσήλεια που εισπράττει για την ίδια πάθηση ή επέμβαση είναι πάντα ίδια. Αν δηλαδή στη νοσηλευτική βάρδια υπάρχει μια νοσηλεύτρια για 40 ασθενείς ή πέντε για 10, το νοσοκομείο θα εισπράξει τα ίδια νοσήλεια. Ελλοχεύει λοιπόν ο κίνδυνος τα νοσηλευτικά ιδρύματα να προσπαθήσουν να ρίξουν το κόστος τους με εκπτώσεις στην ποιότητα της φροντίδας που παρέχουν και των υλικών που χρησιμοποιούν. Το βασικό "ελληνικό" μειονέκτημα έχει να κάνει με την σχεδόν "αναγκαστική" προχειρότητα με την οποία καταρτίσθηκαν τα ελληνικά ΚΕΝ. Αυτό που σε άλλες χώρες πήρε από 5 έως 10 χρόνια για να γίνει (με την ανάλογη μελέτη και προεργασία), στην Ελλάδα έγινε πιεστικά και εξ ανάγκης σε λίγους μήνες. Μεταφράσθηκαν (όχι πάντα επιτυχώς) τα Αυστραλέζικα ΚΕΝ και τιμολογήθηκαν πρόχειρα με περιπτώσεις υπερτιμολογήσεων αλλά και κραυγαλέων υποτιμολογήσεων (όπως π.χ. στις καρδιοχειρουργικές πράξεις), επ' αυτών δε, έγινε κατ' απαίτηση της τρόικας νέα οριζόντια μείωση κατά περίπου 30%),  ενώ δεν υπάρχουν ακόμη διαθέσιμα (εξ όσων γνωρίζω) αξιόπιστα στοιχεία που να δείχνουν αξιόλογες μειώσεις του κόστους για τον ΕΟΠΥΥ και τα ταμεία. Οι οριζόντιες, αγορανομικού τύπου, ανελαστικές τιμολογήσεις με ανώτερα πλαφόν, ειδικά όταν είναι εμφανώς κάτω του κόστους, δημιουργούν στρεβλώσεις σε οποιαδήποτε αγορά με επόμενο στάδιο να εμφανίζονται ελλείψεις προϊόντων ή υπηρεσιών. Για να το πω απλά: by-pass με 3800 Ε ...δεν γίνεται....πουθενά. Σύντομα θα σταματήσουν να διενεργούνται καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις στη χώρα και θα γυρίσουμε δεκαετίες πίσω, όπου, όσοι μπορούσαν πήγαιναν να χειρουργηθούν στο εξωτερικό (με την αντίστοιχη εξαγωγή συναλλάγματος), ενώ οι υπόλοιποι....

Προτάσεις:

α) Άμεση επανεξέταση των ΚΕΝ και των τιμολογήσεων τους με προσαρμογή τους στον μέσο όρο των τριών "φθηνότερων" χωρών της Ευρωζώνης (και αυτόματη αναπροσαρμογή τους, όταν αυτός αλλάζει).
β) Δυνατότητα λειτουργίας του καλώς εννοούμενου ανταγωνισμού των θεραπευτηρίων με δικαίωμα διακύμανσης των νοσηλείων τους  +/- 25% επί του ποσού που αποζημιώνει ο ΕΟΠΥΥ (διακύμανση που θα επωφελείται ή θα καταβάλει ο ασφαλισμένος).


Προμήθειες Υλικών στα Νοσοκομεία

Παρούσα κατάσταση:

Πρόκειται για μια «πληγή» που επί σειρά ετών κόστισε εξωφρενικά ποσά στους φορολογουμένους και αποτέλεσε τη μεγαλύτερη ίσως εστία διαφθοράς στον χώρο της υγείας με κύρια (αν και όχι αποκλειστική ευθύνη) ενός μέρους του ιατρικού κόσμου. Διακινήθηκαν ασύλληπτες ποσότητες μαύρου χρήματος, μεγάλο μέρος των οποίων είναι πιθανότατα κατατεθειμένες σε ελβετικές τράπεζες, ενώ κανενός είδους κάθαρση δεν έχει επέλθει στο χώρο, αν και σειρά υποθέσεων έχει δει το φως της δημοσιότητας και δικαστικές έρευνες έχουν γίνει, κυρίως στις ΗΠΑ, και αφορούν τις δωροληπτικές πρακτικές των προμηθευτριών εταιρειών. Οι βασικές παράμετροι του προβλήματος σχετίζονται με το γεγονός ότι κάθε νοσοκομείο διατηρούσε και διατηρεί δικό του τμήμα προμηθειών και προμηθευόταν υλικά με απευθείας αναθέσεις ή κατόπιν διαγωνισμών που διενεργούσε, ενώ τα ασφαλιστικά ταμεία (ελλείψει ΚΕΝ) αποζημίωναν τα τιμολόγια των υλικών στα νοσοκομεία σε διαφορετικές για κάθε νοσοκομείο ή κλινική τιμή ακόμα και για το ίδιο υλικό. Οι τιμές αυτές συνήθως ήταν πολλαπλάσιες του μέσου όρου των αντιστοίχων στις ευρωπαϊκές χώρες, οι δε προμηθευτές και οι μεσάζοντες, παρά το γεγονός ότι πληρώνονταν πάντα με καθυστέρηση αρκετών ετών, προσπορίζονταν μεγάλα υπερκέρδη, μέρος των οποίων μοιράζονταν με δωροδοκούμενους  ιατρούς. Οι πιο κραυγαλέες περιπτώσεις υπερτιμολογήσεων και διαφθοράς καταγράφηκαν σε ορθοπεδικά και καρδιολογικά υλικά. Οι προσπάθειες των τελευταίων ετών με επιβολή αρχικώς πλαφόν από τα ταμεία, αλλά και με τη λειτουργία της Επιτροπής Προμηθειών Υγείας (ΕΠΥ) και του Παρατηρητηρίου Τιμών, έχει κατ’αρχήν «συμμαζέψει» κάπως την κατάσταση.  Η λειτουργία του Παρατηρητηρίου χονδρικά επιβάλλει, ότι αν ένα νοσοκομείο προμηθευθεί ένα χ υλικό σε μια ψ τιμή που είναι η χαμηλότερη καταγραφόμενη, όλα τα άλλα νοσοκομεία οφείλουν να μην υπερβούν αυτή την τιμή στις προμήθειες τους για τον ίδιο τύπο υλικού. Είναι ένα είδος «αγορανομικής αστυνόμευσης» που ενίοτε οδηγεί ή συμβάλλει σε ελλείψεις υλικών και σε εκπτώσεις στα standard ασφαλείας και ποιότητας.

Προτάσεις:

α) Πρόκειται δυστυχώς περισσότερο περί ευχολογίου, παρά περί πρότασης, αλλά είναι απολύτως απαραίτητο να συμβεί: απαιτείται ποινικός κολασμός και οικονομικές κυρώσεις (έως και δημεύσεις περιουσιών) ιατρών και άλλων που συμμετείχαν επί χρόνια σε αυτό το «πάρτυ». Είναι δύσκολο, δεν είναι αδύνατο, εργαλεία τεκμηρίωσης των σχετικών υποθέσεων διαφθοράς υπάρχουν.
β) Διενέργεια των διαγωνισμών για την προμήθεια τουλάχιστον των ακριβότερων υλικών σε εθνικό επίπεδο και όχι σε επίπεδο νοσοκομείου ή υγειονομικής περιφέρειας με διασφάλιση των ελαχίστων προδιαγραφών ποιότητας και ασφάλειας. Το εφαρμόζει επί χρόνια η Κύπρος με αρκετή επιτυχία.

Ιατρικός Πληθωρισμός και Υπερεξειδίκευση

Παρούσα κατάσταση:

Στην Ελλάδα υπάρχουν πάνω από 72000 ιατροί και μια αναλογία πάνω από 6 ιατροί ανά 1000 κατοίκους, μακράν της δεύτερης η υψηλότερη στην Ευρώπη και μία από τις δύο-τρεις υψηλότερες στον κόσμο. Έχουμε επίσης εξαιρετικά υψηλά ποσοστά εξειδικευμένων και υπερ-εξειδικευμένων ιατρών. Η διεθνής αλλά και η ελληνική εμπειρία έχουν δείξει ότι αυτές είναι συνθήκες που αφενός εκτοξεύουν τις δαπάνες υγείας και αφετέρου αυξάνουν την ιατρογενή νοσηρότητα. Η αγορά των υπηρεσιών υγείας είναι μια αγορά όπου οι κλασσικοί νόμοι προσφοράς και ζήτησης δεν ισχύουν απολύτως: η αυξημένη προσφορά δημιουργεί και αυξημένη ζήτηση κατά τρόπο αυτοτροφοδοτούμενο και ανακυκλούμενο χωρίς κατ’ ανάγκην να μειώνονται οι τιμές. Ο αυξημένος αριθμός ιατρών και μάλιστα υπερεξειδικευμένων θα αυξήσει νομοτελειακά τη διενέργεια ακριβών (και όχι πάντα απαραίτητων) εξετάσεων και ιατρικών πράξεων για τον απλούστατο λόγο ότι αυτές δεν τις ζητούν οι ασθενείς, αλλά τις παραγγέλνουν οι ιατροί. Ο χρήστης της υπηρεσίας δεν έχει γνώση και άποψη για την αναγκαιότητα της υπηρεσίας που «αγοράζει», εμπιστεύεται την αυθεντία και την επιστημοσύνη του ιατρού που τυγχάνει και «πωλητής» της υπηρεσίας. Προσθέστε στην εξίσωση και το γεγονός ότι ο Έλληνας ασθενής έχει την τάση να πηγαίνει και σε 3-4 γιατρούς για το ίδιο θέμα «για να πάρει και μια δεύτερη γνώμη», και ότι αυτό μπορεί να γίνει χωρίς τον ηθμό των γενικών-οικογενειακών ιατρών και εξόδοις του ΕΟΠΥΥ (στον κανονισμό παροχών του ΕΟΠΥΥ δεν υπάρχει κανένας περιορισμός στο επίπεδο του ασθενούς, μπορεί κάποιος θεωρητικά να επισκεφθεί δέκα διαφορετικούς συμβεβλημένους δερματολόγους π.χ. σε ένα μήνα) και η εικόνα γίνεται πληρέστερη. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο οικονομετρικό, είναι μια κατάσταση που δεν βελτιώνει  -μάλλον επιδεινώνει- την υγεία των ασθενών. Η μείωση λοιπόν του αριθμού των γιατρών στη χώρα δεν είναι συντεχνιακή επιδίωξη για να βγάζουν οι ιατροί περισσότερα χρήματα με μείωση του ανταγωνισμού τους, είναι απαραίτητη για τον περιορισμό των δαπανών και τη βελτίωση των υπηρεσιών.


Προτάσεις : 

Επί της αρχής δεν είμαι υπέρ κρατικίστικων παρεμβάσεων στη ρύθμιση της λειτουργίας των επαγγελμάτων, εκτιμώ όμως, ότι στην παρούσα φάση και στο συγκεκριμένο θέμα απαιτείται η λελογισμένη χρήση και τέτοιων ρυθμίσεων για τους λόγους που προανέφερα. Βέβαια, αργά ή γρήγορα και η συγκεκριμένη "αγορά" θα αυτορρυθμισθεί (ήδη μεταναστεύουν χιλιάδες συνάδελφοι στο εξωτερικό).

α) Άμεση μείωση των εισακτέων στις ιατρικές-οδοντιατρικές σχολές της χώρας κατά τουλάχιστον 50%.

β) Άμεση κατάργηση των πάσης φύσεως και αιτιολογίας μεταγραφών εξωτερικού.

γ) Αναμόρφωση της ιατρικής εκπαίδευσης στη χώρα.

   - Εισαγωγή και εφαρμογή των κύκλων σπουδών και των προαπαιτούμενων μαθημάτων σε προπτυχιακό επίπεδο.

   - Διενέργεια αδιάβλητων εξετάσεων (δις ετησίως) με ευθύνη των επιστημονικών εταιρειών για την  επιλογή ιατρών προς έναρξη λήψης ειδικότητας. Δραστικός (αλλά σταδιακός) περιορισμός του αριθμού των ιατρών που λαμβάνουν ειδικότητα με ευθύνη των επιστημονικών εταιρειών. H γενική κατεύθυνση θα πρέπει να είναι 60% γενικοί-ιατροί (με ειδικότητα γενικής ιατρικής) και 40% ειδικευμένοι στις υπόλοιπες ειδικότητες. Εδώ και 20 περίπου χρόνια όλοι σχεδόν οι υπουργοί υγείας έχουν εξαγγείλει τη θεσμοθέτηση του συστήματος των οικογενειακών ιατρών ως πυρήνα της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και ρυθμιστού (gatekeeper)  της πρόσβασης των ασθενών στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια περίθαλψη, μεταρρύθμιση που ουδέποτε εφαρμόσθηκε. Οποιαδήποτε παραλλαγή αυτού του συστήματος προϋποθέτει την αλλαγή του καθεστώτος λήψης ειδικότητας στην κατεύθυνση που περιέγραψα.

   - Άμεση αφαίρεση του δικαιώματος χορήγησης ειδίκευσης από κλινικές και νοσοκομεία που δεν 
   πληρούν τις ελάχιστες αποδεκτές προδιαγραφές όπως αυτές θα καθορισθούν από τις επιστημονικές 
   εταιρείες με βάση διεθνή πρότυπα.

  -Ατομικό δελτίο εκπαίδευσης-πιστοποίησης διενέργειας προαπαιτούμενων ιατρικών πράξεων για 
   κάθε ειδικευόμενο.

  -Διενέργεια αδιάβλητων εξετάσεων σε πανελλαδικό επίπεδο (τετράκις ετησίως) με ευθύνη των 
    επιστημονικών εταιρειών για την χορήγηση τίτλου ειδικότητας.

Ιατρικά Συνέδρια

Παρούσα κατάσταση:

Στην εποχή του διαδικτύου και της εν πολλοίς ακώλυτης πρόσβασης στη γνώση και την πληροφορία, στη χώρα μας διεξάγονται ετησίως χιλιάδες (...κυριολεκτώ) ιατρικά συνέδρια, συμπόσια, σεμινάρια, ημερίδες, αμφιβόλου (το λιγότερο) επιστημονικής χρησιμότητας, με έξοδα της φαρμακοβιομηχανίας, έξοδα που αυτονοήτως μετακυλίονται στο κόστος των προϊόντων τους. Πέραν της κάπως ανορθόδοξης ενίσχυσης του εσωτερικού (και όχι μόνον) τουρισμού, της ικανοποίησης της ματαιοδοξίας των ανακυκλούμενων ομιλητών, της προώθησης των δημοσίων σχέσεων και της ανάγκης προβολής των διοργανωτών, η πλειοψηφία των εκδηλώσεων αυτών δεν προάγει ιδιαιτέρως ούτε την έρευνα, ούτε την (κατά τα άλλα απολύτως απαραίτητη) συνεχιζόμενη ιατρική εκπαίδευση και κατάρτιση, ενώ υπάρχουν και εδώ φαινόμενα αδιαφανούς διακίνησης χρήματος και δωροληψιών (στην Ελλάδα της χρεοκοπίας διεξάγονται-φέτος- συνέδρια σε ξενοδοχεία επιπέδου... Costa Navarino). Είναι μια κατάσταση που δεν περιποιεί τιμή στην ιατρική επιστημονική κοινότητα.

Προτάσεις :

α) Και εδώ φοβούμαι... ευχολόγια: πρέπει η ιατρική κοινότητα να δείξει στοιχειώδη αυτοσυγκράτηση, λογική και εναισθησία του νέου οικονομικού περιβάλλοντος και να περιορίσει, μερίμνη και των επιστημονικών εταιρειών, τη διενέργεια συνεδρίων στα απολύτως απαραίτητα και ουσιαστικά. Τα κονδύλια που οι φαρμακευτικές εταιρείες ούτως ή άλλως θα διαθέτουν για την προώθηση των προϊόντων τους πρέπει κατά μείζονα λόγο να κατευθύνονται στην ενίσχυση των ερευνητικών προσπαθειών μεγάλου αριθμού αξιόλογων ερευνητικών ομάδων που εργάζονται υπό αντίξοες συνθήκες στα νοσοκομεία και τις πανεπιστημιακές κλινικές.
β) Είναι αυτονόητη η ανάγκη περισσότερο εκτεταμένης χρήσης των νέων τεχνολογιών για την προώθηση της συνεχιζόμενης ιατρικής εκπαίδευσης με τη διοργάνωση διαδικτυακών σεμιναρίων (Webminars), που έχει ήδη ξεκινήσει και γνωρίζει μεγάλη επιτυχία.
γ) Απαιτείται ουσιαστικότερος έλεγχος στο επίπεδο του ΕΟΦ αλλά ενδεχομένως και του ΣΔΟΕ (ουτοπικά αμφότερα ενδεχομένως) της διακίνησης χρηματικών ποσών που αφορούν τα ιατρικά συνέδρια.

Αναπυξιακές Προοπτικές στον χώρο της Υγείας-Ιατρικός Τουρισμός

Παρούσα κατάσταση-Προτάσεις:

Πρόκειται για ένα θέμα με το οποίο ουδείς ασχολείται σοβαρά. Μπορεί να ακούγεται περίεργο, αλλά  ο χώρος της υγείας είναι ένας χώρος με λιμνάζουσες αναπτυξιακές δυνατότητες και συγκριτικά πλεονεκτήματα και ο οποίος θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να φέρει σημαντικές εισροές συναλλάγματος στη χώρα. Η κατεύθυνση και εδώ, όπως και συνολικότερα στην ελληνική οικονομία και στην προσπάθεια αναμόρφωσης του αναπτυξιακού της μοντέλου, θα έπρεπε να είναι μια προσπάθεια να μην πουλάμε μόνο υπηρεσίες και εισαγόμενα προϊόντα ο ένας στον άλλο, αλλά να σχεδιασθούν και να στηριχθούν εξωστρεφείς αναπτυξιακές-επιχειρηματικές δραστηριότητες και πρωτοβουλίες.
Η Ελλάδα έχει κατά μέσο όρο υψηλού επιπέδου ιατρικό δυναμικό, ίσως ακόμη υψηλότερου (και μιλάω μετά λόγου γνώσεως) νοσηλευτικό, εξαιρετικό κλίμα, μοναδική φυσική ομορφιά. Από την άλλη έχει «δύσκολη» για τις υπηρεσίες υγείας γεωγραφία με ορεινούς όγκους και πολλά απομακρυσμένα νησιά. Η σωστή οργάνωση των υπηρεσιών υγείας ενισχύει τον τουρισμό παρέχοντας στους ξένους τουρίστες στοιχειώδες αίσθημα ασφάλειας κατά τη διαμονή τους στη χώρα. Στην κατεύθυνση αυτή πρέπει να ενισχυθούν τα νοσοκομεία και τα κέντρα υγείας των τουριστικών περιοχών, να προβλεφθούν υπηρεσίες υποδοχής, διερμηνείας και στοχευμένης εξυπηρέτησης των τουριστών, συμφωνίες με τα ασφαλιστικά ταμεία των χωρών τους, λειτουργική διασύνδεση και ειδικές συμφωνίες νοσηλευτικών ιδρυμάτων (δημόσιων και ιδιωτικών) με ξενοδοχειακές μονάδες και ναυτιλιακές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην κρουαζιέρα, ειδική πρόνοια για ειδικές ομάδες ασθενών (όπως π.χ. οι νεφροπαθείς-αιμοκαθαιρόμενοι). Μπορούν ακόμη να σχεδιασθούν ειδικές μονάδες αλλά και ολοκληρωμένα θέρετρα ή ξενοδοχεία υγείας (health resorts) που στοχεύουν στην προσέλκυση ιατρικού τουρισμού με έμφαση σε τομείς όπως η γηριατρική, η φυσική ιατρική και αποκατάσταση, η χρήση ιαματικών πηγών, με χρηματοδότηση είτε από το ΕΣΠΑ, είτε από ΣΔΙΤ (Συμπράξεις Δημοσίου Ιδιωτικού Τομέα). Συγκριτικά πλεονεκτήματα από άποψης ποιότητας υπηρεσιών αλλά και κόστους υπάρχουν και σε πιο εξειδικευμένους τομείς όπως η παρεμβατική καρδιολογία και η καρδιοχειρουργική. Απαιτείται ακόμη στοχευμένη προώθηση και διαφήμιση των υπηρεσιών αυτών, κυρίως διαδικτυακά (αλλά όχι μόνο). Οι αγορές της Ρωσίας, της Μέσης Ανατολής (το σύνολο σχεδόν των ιδιωτικών κλινικών της πρωτεύουσας ενισχύθηκε σημαντικά οικονομικά τους τελευταίους μήνες από τη νοσηλεία ασθενών από τη Λιβύη, παρά τα προβλήματα που καταγράφηκαν) και υπό προϋποθέσεις της Δυτικής Ευρώπης θα μπορούσαν να αποτελέσουν στόχο προσέλκυσης ιατρικών τουριστών.
Ένας ακόμη (κάπως μακάβριος, είναι η αλήθεια) τομέας ανάπτυξης του ιατρικού τουρισμού θα μπορούσε να είναι, η παρηγορική ιατρική σε ασθενείς τελικού σταδίου, πάσχοντες από χρόνιες παθήσεις. Πολλοί π.χ. από τους εκατομμύρια Έλληνες της διασποράς θα επιθυμούσαν να τερματίσουν τον βίο τους στην Ελλάδα, αν γνώριζαν ότι στα τελικά στάδια της ασθένειας τους, θα μπορούσαν να έχουν ιατρικές και νοσηλευτικές υπηρεσίες επιπέδου, σε αξιοπρεπές (και από ξενοδοχειακής απόψεως) περιβάλλον και ότι αυτοί και οι οικείοι τους δεν θα αντιμετώπιζαν γραφειοκρατικά ή άλλα κωλύματα και εμπόδια για την πραγμάτωση αυτής τους της επιθυμίας.

Εν τέλει αυτό που χρειάζεται είναι, νομίζω, σχέδιο, όραμα, επιμονή, πνεύμα συνεργασίας και ενίοτε σκέψη εκτός των υφισταμένων πλαισίων.

Το θέμα της Υγείας είναι πολύ σοβαρό και εξαιρετικά πολύπλοκο. Ασχολήθηκα με μερικές μόνο πτυχές του (π.χ. δεν έκανα  λόγο για την οργάνωση της δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας περίθαλψης) καταθέτοντας μερικές απόψεις που ελπίζω να συμβάλλουν κατά τι στον δημόσιο διάλογο για το θέμα.
Εκείνο για το οποίο πάντως είμαι βέβαιος, είναι η αναγκαιότητα διαμόρφωσης κουλτούρας συνεννόησης και συγκλίσεων στον ιδιαίτερα κρίσιμο αυτό τομέα.
Και όχι μόνο σ’αυτόν...

Ιnfo:Τα κλειστά νοσήλια, οι καρδιοχειρουργοί και τα «μαύρα». Οι κλινικάρχες κόβουν τις επεμβάσεις.    
       Του Τάσου Τέλλογλου

       ΚΕΝ. Του Μανώλη Πολυζόπουλου

       Αλλαγή τιμών των «κλειστών νοσηλίων»- Τι διαπίστωσαν οι επιτροπές του ΙΚΑ. 
       Της Γαλήνης Φούρα