Προσωπική ευθύνη

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θέλουν πραγματικά ελευθερία, επειδή η ελευθερία προϋποθέτει ανάληψη ευθύνης, και οι περισσότεροι άνθρωποι τρέμουν την ανάληψη ευθύνης.
                                           Sigmud Freud


«Αναλαμβάνω την πολιτική ευθύνη...»*
                     Οιοσδήποτε Έλλην πολιτικός ανήρ



Αφορμή για το σχόλιο αυτό αποτέλεσαν δύο φαινομενικά άσχετες μεταξύ τους ειδήσεις: η παραίτηση του υπουργού προστασίας του πολίτη (όχι γιατί κάηκε το μισό ιστορικό κέντρο της Αθήνας ή γιατί η εγκληματικότητα έχει ξεφύγει οιουδήποτε ελέγχου πλέον), αλλά για να διεκδικήσει την ηγεσία του κυβερνώντος κόμματος, και η έναρξη (πάλι) της διαδικασίας αξιολόγησης δημοσίων υπηρεσιών και υπαλλήλων (με τη «συνδρομή» Γάλλων ειδικών αυτή τη φορά) με στόχο την κατάργηση οργανισμών και υπηρεσιών και την κατόπιν «αξιολόγησης» απόλυση των υπαλλήλων τους. Αυτό λοιπόν, που κατά τη γνώμη μου, συνδέει τις δύο αυτές ειδήσεις, είναι η συνειδητοποίηση της σχεδόν απόλυτης έλλειψης κουλτούρας προσωπικής ευθύνης και αξιολόγησης του έργου και της αποτελεσματικότητας στη δημόσια διοίκηση, αλλά και την εν γένει δημόσια (και πολιτική) ζωή στον τόπο μας.

Για το θέμα της δημόσιας διοίκησης η κυρίαρχη αφήγηση αυτή την εποχή λέει ότι το κράτος είναι υπερτροφικό και σπάταλο και ότι το κόστος μισθών και συντάξεων είναι το βαρίδι που δεν αφήνει την οικονομία να ανασάνει. Δεν ξέρω αν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα, γιατί υπάρχουν και άλλες απόψεις (ενδεικτικά θα παραθέσω εδώ γραφήματα που δείχνουν, ότι οι δημόσιες δαπάνες αλλά και οι δαπάνες για μισθούς του δημοσίου στην Ελλάδα δεν διαφέρουν ως ποσοστό του ΑΕΠ από τον μέσο όρο της Ε.Ε., και ότι υπολειπόμεθα  κυρίως σε έσοδα- για τον αναγνώστη που ενδιαφέρεται, περισσότερα στοιχεία εδώ), αλλά δεν νομίζω, ότι διαφωνεί κανένας με την παραδοχή, ότι οι δημόσιες
υπηρεσίες στη χώρα μας είναι εν πολλοίς αναποτελεσματικές και συχνά περισσότερο ταλαιπωρούν, παρά εξ-υπηρετούν τον πολίτη. Ο Στέφανος Μάνος (με τον οποίο μπορεί κανείς, εμού συμπεριλαμβανομένου, να διαφωνεί σε πολλά) έλεγε πάντοτε, και εκτιμώ ότι σε αυτό έχει δίκιο, ότι στην Ελλάδα δεν έχουμε μάθει να μετράμε. Η αλήθεια είναι ότι όταν δεν μετράς, δεν ποσοτικοποιείς, δεν αξιολογείς, δεν προβάλεις στον χρόνο τις τάσεις εξέλιξης των μεγεθών, δεν μπορείς να συλλάβεις τις διαστάσεις κανενός προβλήματος και άρα είναι σχεδόν αδύνατο να το λύσεις (το πιθανότερο είναι να μην αντιληφθείς καν, ότι υπάρχει πρόβλημα). Το πρώτο λοιπόν πρόβλημα του δημοσίου τομέα είναι ότι δεν μετρά. Πόσα νοσοκομεία π.χ. δημοσιεύουν      

ισολογισμούς; Πόσες κλινικές δημοσιεύουν επιστημονικά και κλινικά πεπραγμένα ή σειρές (registries); Πόσες εφορίες δημοσιεύουν τα αποτελέσματα τους σε σχέση με τη στοχοθεσία τους; Ποιο είναι το ποσοστό εξιχνίασης των εγκλημάτων της ελληνικής αστυνομίας ανά κατηγορία; Που φαίνεται η ερευνητική παραγωγή των πανεπιστημιακών τμημάτων και των ερευνητικών κέντρων και πως αντιστοιχίζεται με διεθνή standards; Όταν λοιπόν δεν μετράς, δεν μπορείς να θέσεις και στόχους, και όταν δεν θέτεις στόχους, δεν μπορείς να αναθέσεις και σε κάποιον να τους διεκπεραιώσει, άρα κανείς δεν είναι υπεύθυνος για να λογοδοτήσει και να αμειφθεί ή να τιμωρηθεί ανάλογα με τα αποτελέσματα του. Οδηγείσαι λοιπόν σε μια κατάσταση παντελούς έλλειψης ανάληψης προσωπικής ευθύνης. Δεν μπορεί να υπάρξει κανενός είδους αποτελεσματικότητα χωρίς προσωπική ευθύνη. Κανένα σύστημα δεν δουλεύει από μόνο του. Οι άνθρωποι δουλεύουν και παράγουν αποτελέσματα, άνθρωποι με φιλοδοξίες, με διάθεση για πρόοδο και προκοπή (ενδεχομένως και για προσφορά), άνθρωποι που αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, κυρίως όμως άνθρωποι με ευθύνη, ευθύνη προσωπική. Κάπως έτσι γελοιοποιήθηκε κάθε έννοια ιεραρχίας (ιεραρχία δεν είναι η απονομή αξιωμάτων, είναι η ανάληψη βαρύτερων και δυσκολότερων ευθυνών από τον ανώτερο), κάπως έτσι απο-προσωποποιήθηκε η γραφειοκρατία και μετετράπη σε μυθικό τέρας, κάπως έτσι σηκώνονται αδιάφορα οι ώμοι των βαριεστημένων-ευθυνόφοβων υπαλλήλων. -Τι να σου κάνω εγώ, κύριε μου; Αν δε, σε αυτά προσθέσει κανείς και την απουσία κινήτρων ηθικής και υλικής επιβράβευσης της εργατικότητας και της αποτελεσματικότητας, η εικόνα, γίνεται πληρέστερη.
 Γιατί άραγε καταργήσαμε τα πρότυπα σχολεία που επιβράβευαν την επίδοση των μαθητών και τις προσπάθειες των δασκάλων τους, παρέχοντας εφόδια και σφυρηλατώντας το φρόνημα παιδιών από κατά τεκμήριο ασθενέστερες οικονομικά οικογένειες; Γιατί έφυγαν από τις τάξεις οι επιθεωρητές που αξιολογούσαν τρόπον τινά το εκπαιδευτικό έργο των δασκάλων; Γιατί τα επιδόματα «παραγωγικότητας» δίνονταν οριζόντια και αδιάκριτα σε όποιον κλάδο πίεζε αποτελεσματικότερα και όχι σε όσους πραγματικά παρήγαγαν αποτελέσματα; (και τώρα βέβαια κόβονται εξίσου οριζόντια και αδιάκριτα). Γιατί οδηγούμε στην απογοήτευση, την απάθεια, ενίοτε και την απελπισία, προικισμένους ανθρώπους, με γνώση, κατάρτιση και ήθος που εργάζονται συχνά με αυταπάρνηση σχεδόν σε κάθε σχολειό, σε κάθε νοσοκομείο, σε κάθε πανεπιστημιακή σχολή, σε κάθε αστυνομικό τμήμα, αντιμετωπίζοντας ενίοτε και την εχθρότητα των «συναδέλφων» τους γιατί «χαλάνε την πιάτσα»;
Θα διακινδυνεύσω και μία πρόβλεψη. Αυτοί οι άνθρωποι (κατά πλειοψηφία) θα απολυθούν με τις περίφημες «διαδικασίες αξιολόγησης», γιατί η παρασιτική νομενκλατούρα ξέρει πάντα να προστατεύει τον εαυτό της.

Όσο και να αναθεματίζουμε την πολιτική τάξη της χώρας και το δημόσιο συλλήβδην ή και τους ξένους και ειδικά τους Γερμανούς, όπως είναι της μόδας τελευταία, η αλήθεια είναι, ότι χωρίς αξιόπιστη πολιτική διεύθυνση, ανασυγκροτημένη δημόσια διοίκηση και κάποιου τύπου πραγματική συνδρομή από τους ευρωπαίους εταίρους, η ανάταξη της κοινωνίας και η αναθέρμανση της οικονομίας είναι σχεδόν αδύνατη. Είναι ευθύνη, προσωπική του καθενός μας, να προτάξει στα κριτήρια επιλογής των πολιτικών του εκπροσώπων τεκμήρια αποτελεσματικότητας στην πολιτική και επαγγελματική τους διαδρομή. Το πολιτικό προσωπικό (συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών ηγεσιών) νομοτελειακά θα ανανεωθεί δραματικά τα επόμενα χρόνια. Αν το «βασανίσουμε» και επιλέξουμε τους πραγματικά αξιότερους, οι βάσεις ενός νέου αξιακού «σύμπαντος» στη δημόσια σφαίρα θα έχουν τεθεί: προσωπική ευθύνη, πρωτοβουλία, αξιολόγηση, λογοδοσία.

Θαρρώ, πως οτιδήποτε λιγότερο, απλά δεν είναι αρκετό.

*.....Δηλαδή;;;

Υ.Γ.1. Το σκίτσο είναι του Δημήτρη Χατζόπουλου (τα Νέα)
Υ.Γ.2. Και επειδή δεν συμβαίνουν μόνο εδώ, και για να σκάσει λίγο και το χειλάκι μας