Η θηλυκή πλευρά της κρίσης

Γυναίκα
Κατά που θ' απλώσουμε τα χέρια μας,
τώρα που δεν μας λογαριάζει πια ο καιρός
                            Οδυσσέας Ελύτης

Έβρισκα πάντοτε ανόητες (άνευ νοήματος δηλαδή) έως και υποκριτικές τις διάφορες "παγκόσμιες ημέρες": της γυναίκας, της μητέρας, του πατέρα, του περιβάλλοντος κ.ο.κ. Εμπορικά-διαφημιστικά πανηγυράκια με αδύναμους συμβολισμούς και χωρίς πραγματική ουσία, περνάνε, όπως έρχονται, χωρίς να αφήσουν τις περισσότερες φορές διακριτά ίχνη στις ψυχές και τις διάνοιες και κυρίως χωρίς να τροποποιήσουν επί τα βελτίω αντιλήψεις, συνήθειες και συμπεριφορές και χωρίς να αβλύνουν ή να εξαλείψουν προκαταλήψεις. Πρέπει όμως να ομολογήσω, ότι αυτή τη φορά ο πρόσφατος εορτασμός της "παγκόσμιας ημέρας της γυναίκας" είχε λιγότερη ραδιοτηλεοπτική σαχλαμάρα και λαϊφστυλίστικη ψευτογκλαμουριά από οποιαδήποτε άλλη χρονιά. Ίσως η κρίση προκαλεί μια επανεξέταση της χαζοχαρούμενα καταναλωτικής προσέγγισης όλων των θεμάτων, που είχε επικρατήσει τα τελευταία 10-15 χρόνια ή απλώς δεν υπάρχουν πλέον κέφια για τέτοιου είδους εορτασμούς. Ο φετινός όμως, πιο λιτός εορτασμός της ημέρας της γυναίκας, έφερε ξανά στο μυαλό μου, μια πτυχή της κρίσης που με απασχολεί συχνά: την ασύμμετρη επίπτωση της στις γυναίκες.


 Σε χώρες λιγότερο προοδευμένες ως προς τις κοινωνικές τους δομές, την οικονομική τους ισχύ και την εξάλειψη προνεωτερικών προκαταλήψεων, όπως η Ελλάδα, η θέση των γυναικών ιδιαίτερα στον χώρο της εργασίας είναι συχνά δυσχερής. Ήταν και πριν από την κρίση, επιδεινώνεται πλέον δραματικά σε ένα περιβάλλον εργασιακής ζούγκλας, που διαμορφώνεται πλέον στην πατρίδα μας. Η ανεργία και η υποαπασχόληση πλήττουν πιο βάναυσα τον γυναικείο πληθυσμό. Οι γυναίκες εισέρχονται δυσκολότερα στην αγορά εργασίας, αμείβονται κατά μέσο όρο 15-20% λιγότερο από τους άνδρες συναδέλφους τους (συχνά για την ίδια ακριβώς εργασία), εξελίσσονται δυσκολότερα σε διευθυντικές θέσεις ή θέσεις αυξημένης ευθύνης και πλέον με την κρίση απολύονται κατά τεκμήριο ευκολότερα. Η μητρότητα στη χώρα μας προστατεύεται πολύ λιγότερο σε σύγκριση με χώρες της Βόρειας Ευρώπης, αν εξαιρέσει κανείς τη γελοιότητα της πρόωρης συνταξιοδότησης σε μητέρες με ανήλικα τέκνα. Αλήθεια, αυτό ποτέ δεν το κατάλαβα: πότε χρειάζεται ένα παιδί περισσότερο τη συνεχή φυσική παρουσία της μητέρας του, ως βρέφος και νήπιο ή στα 15-16 του; Οι Ελληνίδες, ακόμη, έχουν να αντιμετωπίσουν την ουσιαστική ανυπαρξία ή εν πάση περιπτώσει υπολειτουργία των δημοσίων μαιευτηρίων και επαρκούς γυναικολογικής-μαιευτικής προγεννητικής παρακολούθησης από το δημόσιο σύστημα υγείας. Ουσιαστικά η κύηση-τοκετός είναι, από πλευράς ιατρικής, μια σχεδόν αμειγώς ιδιωτική (και ιδιαίτερα ακριβή θα προσέθετα) υπόθεση. Η δυσπραγία των δημόσιων οικονομικών και η ουσιαστική χρεοκοπία και των περισσοτέρων δήμων συρρικνώνουν και υποβαθμίζουν τη λειτουργία των δημοτικών βρεφονηπιακών σταθμών, επιβαρύνοντας έτι περισσότερο  τις επαγγελματικές προσπάθειες των νέων μητέρων. Η "σφιχτή" λειτουργία αλληλοβοήθειας της ελληνικής οικογένειας, με την "επιστράτευση" γιαγιάδων και παππούδων για τη φροντίδα των μικρών παιδιών καλύπτει εν μέρει κάποιες ανάγκες, αλλά δεν μπορεί να αντιμετωπίσει πλήρως τέτοιου είδους προβλήματα. Θα πρέπει δε, να προσθέσει κανείς και τη συνεχιζόμενη και επιτεινόμενη από την κρίση υποβάθμιση των δημόσιων σχολείων, που προσθέτει στους ώμους της Ελληνίδας μητέρας (περισσότερο απ'ότι στου Έλληνα πατέρα) επιπλέον άγχος και άχθος. Ακόμη, η οικονομική δυσχέρεια στην πλειοψηφία των νοικοκυριών έχει μετατρέψει σε άπιαστη πλέον πολυτέλεια την ανάθεση της φροντίδας τυχόν ανήμπορων ηλικιωμένων σε οικιακές βοηθούς (όπως συχνά συνέβαινε τα τελευταία χρόνια), φροντίδα που περνάει πλέον στα χέρια της κόρης-"νύφης" των γερόντων.

Αυτά όλα είναι εν πολλοίς γνωστά. Υπάρχουν όμως και λιγότερο φωτισμένες πτυχές των επιπτώσεων της κρίσης στη ζωή και την ψυχολογία των Ελληνίδων. Η σημειούμενη αύξηση των κρουσμάτων ενδοοικογενειακής βίας είναι μια τραγική πραγματικότητα που λίγο συζητείται και εξαιρετικά δύσκολα αντιμετωπίζεται. Η αύξηση του αλκοολισμού (κυρίως του ανδρικού) διαμορφώνει σε πολλά σπιτικά εφιαλτικές συνθήκες για τις γυναίκες. Όταν δε, η ανεργία πλήξει τον άνδρα, αυτός έχει συχνά την τάση να εκλαμβάνει την κατάσταση αυτή ως απόλυτη ήττα, ως πραγματική ισοπέδωση της προσωπικότητας του και οι αντιδράσεις του μπορεί να ποικίλουν από την απάθεια, την απραξία, την απόσυρση και την κατάθλιψη έως και εκρήξεις βίας. Η θέση και η στάση της συντρόφου του άνεργου, ματαιωμένου, ηττημένου ανδρός είναι εξ αντικειμένου πολύ δύσκολη και οι χειρισμοί που απαιτούνται για να διατηρηθεί η σχέση του ζευγαριού ζωντανή και να αναταθεί ο πληγωμένος ανδρικός εγωϊσμός, λεπτοί και συχνά πολύπλοκοι.

Προσωπικά, πιστεύω πολύ στην ψυχική δύναμη, τη δημιουργικότητα, τη συναισθηματική ευελιξία, το κουράγιο, το τσαγανό, την απαντοχή της Ελληνίδας. Μπορεί, στις παρούσες συνθήκες, να χρειασθεί να επιστρατεύσει ξεχασμένες ίσως (για τη γενιά μας τουλάχιστον) δεξιότητες και ψυχοπνευματικές εφεδρείες (από τη διαχείριση της οικιακής οικονομίας με γλίσχρες προσόδους μέχρι τη διαμόρφωση των όρων της αναγκαστικής συχνά συγκατοίκησης με στριφνούς ή ανήμπορους ηλικιωμένους), αλλά αν χρειασθεί θα το κάνει. Από την επαγγελματική μου εμπειρία έχω καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι η Ελληνίδα και ως ασθενής και ως συνοδός ασθενούς είναι πιο ψύχραιμη, πιο πειθαρχημένη, πιο προσηλωμένη στο εκάστοτε δια ταύτα της θεραπείας από τον Έλληνα. Νομίζω λοιπόν, ότι και στην κρίση, οι γυναίκες στην πατρίδα μας θα φανούν προσαρμοστικές, μαχητικές και αποτελεσματικές, ως εργαζόμενες, ως μητέρες, ως σύντροφοι.

Και όπως λέει και ο Πορτοκάλογλου: Να με προσέχεις (...Να μας προσέχετε)

Κλείνω με μια παραπομπή στον Ύμνο δοξαστικό για τις γυναίκες που αγαπούμε του Νίκου Εγγονόπουλου

Υ.Γ.1." Έφυγε" αυτές τις ημέρες μια πολύ μεγάλη Eλληνίδα, η Δόμνα Σαμίου.
Εδώ σε μια σπάνια εκτέλεση του υπέροχου "Τράβα αμαξά μες στη βροχή" (το κορίτσι που είναι μέσα, όμορφο σαν πριγκηπέσα, μη μου βραχεί),... γιατί η βροχή όλο δυναμώνει...




Υ.Γ.2. Oι εισαγωγικοί στίχοι του κειμένου είναι από το ποίημα "Με την πρώτη σταγόνα της βροχής" του Οδυσσέα Ελύτη, εδώ μελοποιημένο από τον Μάνο Χατζιδάκι σε μια αισθαντική ερμηνεία από τον Δημήτρη Ψαριανό.



Χατζιδάκις Με την πρώτη σταγόνα της βροχής από fon1972